شبکه ملی اطلاعات به زبان ساده!!

ضرورت تشکیل شبکه ملی اطلاعات

فعالیت در یک محیط امن، سالم و کنترل‌شده برای تمامی افراد جامعه به‌ویژه، برای همه اعضای یک خانواده، امری لازم و مطلوب است. علاوه بر این، بی‌نیازی و وابسته نبودن به کشورهای سلطه‌طلب، در امان بودن اطلاعات مهم نظامی و امنیتی، حفظ جامعه از تهاجم فرهنگی و نیز، کمک اقتصادی به کشور از مواردی است که ضرورت ایجاد شبکه ملی اطلاعات را تأیید می‌کند.

اهمیت و ضرورت این بحث را می‌توان از منظر مرکز ملی فضای مجازی بهتر درک کرد:

فضای مجازی دارای یک مدل چندلایه‌ای است که بستر آن، زیرساخت ارتباطی است که شبکه ملی اطلاعات آن را محقق خواهد ساخت. بر این اساس، دستیابی به فضای مجازی مطلوب بدون تحقق بستر آن یا شبکه ملی اطلاعات معنا ندارد. این توضیح، اهمیت تبیین مدل شبکه ملی اطلاعات را روشن می‌سازد. تحقق شبکه ملی اطلاعات، درواقع تحقق بستر مطلوب برای فضای مجازی مطلوب کشور است. بدون تردید، توسعه دانش‌بنیان این شبکه، انعطاف و انطباق همیشگی آن با الزامات جدید فضای مجازی را تضمین خواهد کرد. شکل زیر نمایی از افق و ضرورت تحقق شبکه ملی اطلاعات را نشان می‌دهد.[1]

---

[1]. همان.

تاریخچه شبکه ملی اطلاعات در ایران

منظور از تاریخچه، پیشینه طرح موضوع شبکه ملی اطلاعات در داخل کشور است نه این‌که، مراد تاریخچه جهانی آن باشد. به همین منظور، به تاریخچه مختصری از شبکه ارتباطی ملی ایران اشاره می‌شود.

در اواخر سال ۱۳۸۴ بحث شبکه ملی اینترنت[1] در کشور مطرح و مهم‌ترین دلیل پیاده‌سازی این شبکه در آن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد.

در اسفند سال ۱۳۸۴، بر اساس تصمیم هیئت دولت مقرر شد شبکه ملی طی سه سال به بهره‌برداری برسد و طراحی‌های کلی شبکه نیز، انجام شود.

در سال ۱۳۸۵ قرار شد پروژه اینترنت ملی در مرکز تحقیقات مخابرات ایران انجام شود.

در سال ۱۳۸۶ نیز همین موضوع تکرار شد و این بار برنامه‌های عملیاتی راه‌اندازی و بهره‌برداری اینترنت ملی در سال‌های ۸۶ تا ۸۸ در هیئت‌وزیران تصویب شد.

با توجه به الزامات سند چشم‌انداز بیست‌ساله در سال ۱۳۸۹ موضوع شبکه ملی اینترنت بانام جدید شبکه ملی اطلاعات به‌صورت جدی‌تر مطرح شد به‌طوری‌که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه به شرح زیر اختصاری مطرح شد:

هدف

بسط خدمات دولت الکترونیک، صنعت فناوری اطلاعات، سواد اطلاعاتی و افزایش بهره‌وری در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.

تکالیف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

بر اساس بند الف از ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه، ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی امن و پایدار با پهنای باند مناسب با رعایت موازین شرعی و امنیتی و با استفاده از توان و ظرفیت بخش‌های عمومی غیردولتی، خصوصی و تعاونی، امکان دسترسی پرسرعت مبتنی بر توافق‌نامه سطح خدمات موردنظر است. در این زمینه سه شاخص اصلی عبارت از اتصال کلیه کسب‌وکارها و ۶۰% مردم به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت، کسب رتبه دوم در کلیه شاخص‌های فاوا در منطقه و سهم ۲% صنعت فناوری اطلاعات از تولید ناخالص داخلی است.

تکالیف دیگر دستگاه‌های اجرائی بر اساس بند ب از ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه

اتصال به شبکه ملی اطلاعات، توسعه و تکمیل پایگاه‌های اطلاعاتی، تبادل و به اشتراک‌گذاری رایگان اطلاعات و تأمین امنیت آن، انجام استعلامات و ارائه خدمات الکترونیکی بر بستر آن.[2]

---

[1]. عبارت «شبکه ملی اینترنت» اسم اولیه شبکه ملی اطلاعات بوده که به علت نواقصی که در مفهوم این عبارت وجود داشت، به عبارت «شبکه ملی اطلاعات» تغییر پیدا کرد. بنابراین، عبارت صحیح، شبکه ملی اطلاعات می‌باشد.

[2]. ر.ک: سایت مرکز ملی فضای مجازی: www.majazi.ir، «شبکه ملی اطلاعات»، 1395 ش.

تعریف شبکه ملی اطلاعات

شبکه ملی اطلاعات در یک نگاه کلی، همان اینترنت با مدیریت داخلی است که همه استانداردهای امنیتی، فرهنگی و فنی در آن رعایت شده است. یعنی، همه اطلاعات و ارتباطات، کارها، خریدها، بازی‌ها و... در یک شبکه داخلی؛ مدیریت، نگهداری و محافظت می‌شود.

شبکه ملی اطلاعات که با نام‌های دیگری شامل"اینترنت ملی"، "اینترانت ملی ایران" و"شبکه ملی اینترنت" نیز، شناخته می‌شود، پروژه‌ای برای توسعه شبکه زیرساخت امن و پایدار ملی در ایران است.

در اینجا، به چند تعریف درباره شبکه ملی اطلاعات اشاره می‌شود:

• «شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به‌هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.»[1]
• «شبکه ملی اطلاعات مجموعه پهنای باند ردوبدل شده داخل کشور و داده‌های تبادل شده با پهنای باند خارجی است. بدین معنا که در شبکه ملی اطلاعات همانند دیگر شبکه‌های داخلی برای ارتباط کاربر با سرویس‌های داخلی؛ دیتا از کشور، استان یا حتی شهر کاربر موردنظر خارج نمی‌شود و ضمن ارتباط سریع و باکیفیت‌تر، هزینه‌ها را برای کاربران، شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس و شرکت‌های ایجادکنندهٔ زیرساخت‌های ارتباطی، بسیار کاهش می‌دهد.

البته، این تعریفی در شبکه ملی اطلاعات است که بیشتر نگاهی از سمت کاربر دارد. در اصل، شبکه ملی اطلاعات همان شبکه پهنای باند داخلی است که از مراکز داده، تمام شبکه‌های انتقال داده، مراکز سوئیچینگ مخابرات، کاربران متصل، مراکز تحویل داده (CDN)، تولیدکنندگان محتوا، درگاه‌های ورودی و خروجی پهنای باند خارجی، مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی تشکیل‌شده است.»[2]

• «شبکه ملی متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده توسعه‌یافته داخلی دولتی و غیردولتی و هم‌چنین زیرساخت‌های نرم‌افزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است. این شبکه ظرفیت لازم برای "نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی در کشور به‌منظور توسعه خدمات الکترونیکی" و "دسترسی به اینترنت" از طریق بستر ارتباطی باند پهن سراسری برای کاربران خانگی، کسب‌وکارها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم می‌کند. این شبکه تجمیع کننده شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملی در کشور است که از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل می‌شود. بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و بخش عمومی برای ارائه خدمات به کاربران عمومی است و این دو بخش در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر اتصال دارند.»[3]

اما باید گفت صحیح‌ترین تلقی از شبکه ملی اطلاعات به این شرح است:

• شبکه ملی اطلاعات یعنی برقراری ارتباطات و ارائه خدمات در فضای مجازی به شکل ارزان، پرسرعت، امن و سالم. در حقیقت این شبکه باید بتواند نیازهای واقعی و مشروع مردم را در بستری پرسرعت، قیمتی پایین، امنیتی جامع و پایدار (به‌دوراز دست‌اندازی غیرقانونی هرکس به حقوق عمومی و خصوصی مردم) و در عین برخورداری از بالاترین حد سلامت (عاری از هرگونه فساد و فحشای اعتقادی و اخلاقی) پاسخگوی نیازهای مشروع مردم در فضای مجازی باشد و زمینه ارتباط کاربران ایرانی با یکدیگر را از بستر داخلی و ارتباط با خارج از کشور را از بستر بین‌الملل مهیا کند.

با توجه به تعریف‌های بیان‌شده، می‌توان گفت که شبکه ملی اطلاعات دارای شاخصه‌های زیر می‌باشد:

1. محیط سالم و عاری از فساد جهت فعالیت در محیط مجازی برای آحاد کاربران؛

2. شبکه ارتباطی دارای مراکز داده، دارای همه شبکه‌های انتقال داده، دارای مراکز سوئیچینگ مخابرات، دارای مسیریاب‌ها، دارای کاربران متصل، دارای مراکز تحویل داده (CDN)، دارای تولیدکنندگان محتوا، دارای درگاه‌های ورودی و خروجی پهنای باند خارجی، دارای مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی؛

3. بایگانی شدن درخواست‌های داخلی در داخل کشور و ره‌گیری نشدن آن‌ها به‌وسیله کشورهای غربی؛

4. مجموعه پهنای باند ردوبدل شده داخل کشور و داده‌های تبادل شده با پهنای باند خارجی؛

5. خارج نشدن اطلاعات و دیتاهای کاربران از کشور، استان یا حتی شهر کاربر موردنظر؛

6. کاهش هزینه‌ها برای کاربران، شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس و شرکت‌های ایجادکننده زیرساخت‌های ارتباطی؛

7. دارای بستری امن، پیشرفته و متکی به جدیدترین فناوری‌های نوین و بومی برای تحقق فضای مجازی بر اساس ارزش‌های والای اسلامی ـ ایرانی؛

8. امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی؛

9. تجمیع کننده شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملی در کشور؛

10. تشکیل‌شده از دو بخش اختصاصی و عمومی:

• · بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر.
• · بخش عمومی برای ارائه خدمات به کاربران عمومی.
• · اتصال دو بخش اختصاصی و عمومی شبکه ملی اطلاعات در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر.

---

[1]. ر.ک: قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394 ـ 1390)، تبصره ۲، ماده ۴۶، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، بازبینی‌شده در 15/10/1389(19 آگوست ۲۰۱3 م.) ـ مصوبه شورای عالی فضای مجازی در خصوص تعریف و الزامات حاکم بر شبکه ملی اطلاعات.

[2]. ر.ک: قاسمی‌نراقی، حامد، «شبکه ملی اطلاعات چیست؟»، مقاله اینترنتی، 1395 ش.

[3]. ر.ک: سایت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور: www.irannsr.org، کد: 7323، 1392 ش.

 

 

شبکه ملی اطلاعات چیست و چه کاربردی دارد؟

در تعریف شبکه ملی اطلاعات می توانیم بگوییم که این شبکه پروژه‌ای برای توسعه شبکه زیرساخت امن و پایدار ملی در ایران است. این شبکه با نام‌های دیگری مانند اینترنت ملی، اینترانت ملی ایران و شبکه ملی اینترنت نیز شناخته می‌شود.

در سال های اخیر پروژه «شبکه ملی اطلاعات» در دستور کار دولت‌ های مختلف قرار گرفته و حواشی بسیار زیادی را به وجود آورده است.

 

شبکه ملی اطلاعات گامی موثر در تصرف فضای مجازی است

کارشناس فضای مجازی اظهار داشت: شبکه ملی اطلاعات ارتباط ما را با اینترنت جهانی قطع نمیکند بلکه باعث چیرگی ما بر فضای مجازی می شود و میتوانیم امنیت مجازی کشور را تامین کنیم.