پایگاه تحلیلی فضای مجازی و آموزش سواد رسانه مبتنی بر مبانی امامین انقلاب

مبانی و راهبردهای مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) درباره رسانه‌ها

  • ۱۰۳۸

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← مقدمه 


با توجه به تأکید مقام معظم رهبری درباره رعایت مواضع اصولی امام (رحمه‌الله) و تخطی نکردن از آن و نیز، تنظیم گفتار، رفتار، اخلاق و کارها بر اساس مبانی مستحکم ایشان، می‌توان گفت که به‌یقین، اصول و مبانی امام (رحمه‌الله)، مبانی مقام معظم رهبری نیز، است. ولی، علاوه بر مبانی امام (رحمه‌الله)، شخص مقام معظم رهبری نیز، دارای مبانی و اصول کاربردی درزمینهٔ رسانه‌ها به‌ویژه، رسانه‌های نوظهور و فناوری‌های نوین هستند.

توجه به این نکته ضروری است که بیانات مبنایی امام (رحمه‌الله) بیشتر ناظر به مدیریت محتوای رادیو، تلویزیون و سینما است که بیشتر نقش واسطه را ایفا می‌کنند برخلاف، فناوری‌های نوین ارتباطی که علاوه بر نقش واسطه‌ای، فنّاوری هم با محتوای آن پیوند نزدیکی دارد؛ به‌گونه‌ای که مخاطب در دریافت،‌ تحلیل و مدیریت محتوا نقش اساسی‌ای را ایفا می‌کند.

درواقع، به‌طور تفصیلی بررسی خواهیم کرد که آیا نظر مقام معظم رهبری در مواجهه با فناوری‌های نوین، انفعال است یا انتخاب با تکیه بر عقل و موازین شرعی و اخلاقی؟ آیا ارائه فناوری‌های نوین ارتباطی و رسانه‌های گروهی به جامعه بدون بررسی محتوایی صحیح است؟ آیا به هر شکلی که شده باید از فنّاوری‌های جدید غربی در امر رسانه بهره برد حتی اگر توان تولید مشابه آن در داخل وجود داشته باشد؟ آیا این توجیه که چون تولید فناوری‌های نوین دارای هزینه زیادی است، باید از تولیدات رسانه‌ای غرب با آغوش باز استقبال کرد؟

در اینجا سعی خواهد شد که مهم‌ترین و کاربردی‌ترین مواضع، مبانی و راهبردهای مقام معظم رهبری درباره نحوه مواجهه با فناوری و سانه مطرح‌شده و مورد تحلیل قرار بگیرد.

امام خمینی (ره) و رسانه های نوین (مقدمه)

  • ۹۷۱

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← مقدمه


انسان در عصر کنونی با یک نگاه به پیرامون خود درخواهد یافت که وجود ابزارهای ارتباطی نوظهور تا چه اندازه با زندگی روزمره افراد ارتباط تنگاتنگی پیدا کرده است. ابزارهای نوین به‌ویژه، ابزارهای مرتبط با حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، اثرات فراوانی را بر کشور ما درزمینهٔ فردی و اجتماعی داشته و دارد. با دقت در نحوه تعامل مسئولان، نخبگان و عموم مردم با فناوری‌های نوین ارتباطی، این سؤال مطرح می‌شود که نوع مواجهه (پذیرش، توسعه و به‌کارگیری) فناوری‌های نوین ارتباطی بر اساس اصول و مبانی‌ای خاصی عمل می‌شود. به نظر می‌رسد در این زمینه دو سؤال مهم وجود دارد: آیا برای مواجهه با فناوری و یا رسانه، اساساً مبنایی وجود دارد؟ در بین مبانی موجود بر اساس کدام مبانی عمل می‌شود؟

 با توجه به این‌که، پایه‌های انقلاب اسلامی به‌وسیله امام خمینی (رحمه‌الله) بر اساس اصول و ضوابطی تنظیم شده است که برگرفته از اسلام ناب محمدی (صلی‌الله علیه و آله) است، می‌توان به اهمیت یادگیری و به‌کارگیری مبانی و اصول امام (رحمه‌الله) در برخورد با ابزارهای نوین رسانه‌ای پی برد.

فناوری‌های نوین ارتباطی

  • ۹۳۳

 

فناوری‌های نوین ارتباطی ازجمله موضوعات مهم و پرکاربرد روز دنیاست که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با زندگی انسان در ارتباط هستند.

در ابتدا تعریفی از فناوری‌های نوین ارتباطی و سپس، با توجه به کارکرد رسانه‌ای فناوری‌های نوین ارتباطی، بیانی مفهومی از رسانه و رسانه‌های گروهی ارائه می‌کنیم:

در تعریف فناوری‌های ارتباطی ـ اطلاعاتی این‌گونه می‌توان گفت:

«به مجموعه‌ای همگرا از فناوری‌ها و میکروالکترونیک‌ها، کامپیوتینگ‌ها (شامل ماشین‌ها و نرم‌افزارها) ارتباطات راه دور، مخابره و پخش الکترونیک‌های نوری گفته می‌شود.»[1]

درواقع، فناوری‌های نوین ارتباطی، مجموعه‌ای از ماشین‌ها، یعنی کامپیوترها، تلفن‌ها، داده‌پردازها، روبات‌ها، ماهواره‌ها، تلویزیون‌های کابلی و غیره هستند که از طریق نرم‌افزار، فعال می‌شوند.[2]

یکی از مهم‌ترین کارکردهای فناوری‌های نوین ارتباطی؛ کارکرد رسانه‌ای، انتقال پیام و تفهیم و تفاهم است. در اینجا، به‌اختصار به تعریف رسانه اشاره می‌کنیم:

«رسانه وسیله‌ای است که فرستنده به کمک آن معنا و مفهوم موردنظر خود (پیام) را به گیرنده منتقل می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، رسانه، وسیله حامل پیام از فرستنده به گیرنده است.

رسانه‌های جمعی یا «Mass Media» که معادل وسایل ارتباط‌جمعی یا «Mass Communication» نیز هستند، ابزارهای ارتباطی‌ای هستند که پیام را از یکی به بسیاری منتقل می‌کنند. "ارتباط‌جمعی" نوعی ارتباط است که در آن افراد زیادی ناآشنا، غیر مشخص و ناهمگون که به‌آسانی قابل‌شمارش نیستند، مشارکت دارند. تلویزیون یک رسانه و ابزار ارتباط‌جمعی است؛ چراکه در یک لحظه می‌تواند پیام را به مخاطبانی بسیار و ناآشنا باهم برساند.»[3]

بنابراین، می‌توان گفت که رسانه‌های گروهی یا فناوری‌های گروهی نوین دارای مشخصات زیر هستند:

  • تعداد گیرندگان وسایل ارتباط‌جمعی نسبتاً زیاد است؛
  • ترکیب گیرندگان بسیار متنوع است؛
  • با ارسال پیام از طریق وسایل ارتباط‌جمعی، نوعی تکثر پیام به وجود می‌آید؛
  • توزیع پیام، سریع است؛
  • هزینه برای مصرف‌کننده کم است.[4]

درباره چگونگی به‌کارگیری فناوری‌های نوین با نظریه‌هایی گوناگونی مواجه هستیم. این نظریه‌ها در خلال مباحث پایگاه مرشدخان، مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت. در این بخش، صرفاً با اصول و مبانی امام ره در مواجهه با رسانه‌ها آشنا می‌شویم. ازآنجاکه معمار کبیر انقلاب، در باب رسانه‌های مطرح زمان خویش، مفصل بیاناتی داشته‌اند، مبانی بیان‌شده از جانب ایشان، باید به‌عنوان مبنای مواجهه نخبگان، مسئولان و امت اسلامی با رسانه‌های نوین هم قرار بگیرد.



[1]. صدوقی، مرادعلی، فناوری‌های اطلاعاتی و حاکمیت ملی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1380 ش، ص 54.

[2]. ر.ک: شیری، مهدی، «عملیات روانی در اینترنت، جنگ نرم»، 1394 ش.

[3]. آیت‌اللهی، حمیدرضا و رمضانی، اسماعیل، «سواد رسانه‌ای: مفاهیم و کلیات»، تهران، انتشارات فهم، 1393 ش، چاپ اول، ص 4.

[4]. همان.

اصول و مبانی امام خمینی (رحمه‌الله) درباره رسانه‌ها

  • ۱۰۰۲

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← اصول و مبانی امام خمینی (رحمه‌الله) درباره رسانه‌ها


رسانه‌ها که شامل مطبوعات (روزنامه‌ها، مجلات)، رادیو، تلویزیون، سینما، تئاتر و اینترنت (شامل شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های رایانه‌ای برخط[1]، وب‌سایت‌ها، ایمیل و...) است، مهم‌ترین تأثیر را بر رفتارهای فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دارند و راه‌های کلیدی‌ای هستند تا صاحبان فکر و اندیشه ـ اعم از الهی و الحادی ـ منویات خود را به عموم مردم برسانند.

با توجه به اهمیت تأثیرگذاری فناوری‌های نوین ارتباطی و رسانه‌های گروهی بر زندگی فردی و اجتماعی، لازم است مبانی امام خمینی (رحمه‌الله) در شیوه مواجهه با این فناوری‌ها و رسانه‌ها موردتوجه قرار گیرد. به همین دلیل، در اینجا بررسی خواهیم کرد که بر اساس مبانی رفتاری و گفتاری امام (رحمه‌الله)، رسانه‌ها چه جایگاهی در جامعه اسلامی و انقلابی دارند؟ آیا امام (رحمه‌الله) با فعالیت رسانه‌ها مخالف‌اند؟ اگر موافق هستند، آیا به‌طور مطلق موافق‌اند یا با شرایط خاصی می‌پذیرند؟ در حقیقت، نحوه مواجهه امام خمینی (رحمه‌الله) با رسانه‌ها چگونه بوده است؟

به‌یقین، جواب این پرسش‌ها و پرسش‌هایی ازاین‌دست، بیان‌گر مواضع اصولی و مستحکم امام (رحمه‌الله) خواهد بود که در تحقق اهداف به‌کارگیری رسانه‌ها بسیار مفید و قابل استناد خواهد بود.



[1]. آنلاین.

مربی بودن رسانه‌ها برای ملت

  • ۱۶۲۶

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← اصول و مبانی امام خمینی (رحمه‌الله) درباره رسانه‌ها ← مربی بودن رسانه‌ها برای ملت


با توجه به این‌که رسانه‌ها از ظرفیت بالایی در برقراری ارتباط با افراد جامعه برخوردار بوده و در انتقال اخبار، مفاهیم هنری، فرهنگ‌سازی، آگاهی‌بخشی و... نقش پررنگی دارند، به یکی از مهم‌ترین ابزارهای فراگیر آموزشی ـ تربیتی تبدیل‌شده‌اند. بر همین اساس، امام خمینی (رحمه‌الله) رسانه‌ها را مربی و معلم یک ملت می‌دانند.

  • «تمام این رسانه‌ها باید مربی این جامعه باشند. از اول هم این‌ها که درست شد برای تربیت درست شد. فرض کنید که برای تربیت درست نکرده‌اند؛ اما این آلات تربیت است. روزنامه و مجله باید مربی باشد برای آن‌هایی که روزنامه خوانند. سینما باید مربی باشد برای آن‌ها [یی] که در سینما وارد می‌شوند. تئاتر هم همین‌طور. و تلویزیون و رادیو هم از همه بالاتر. این‌ها باید یک دارالتبلیغی، یک دستگاه سازنده باشد که به‌وسیله این‌ها یک مملکت، افرادش یک افراد امین صالح، یک افراد ملی ـ اسلامی بشود.»[1]
  • «درهرصورت، تمام رسانه‌ها مربی یک کشور هستند؛ باید تربیت کنند کشور را، افراد یک کشور را؛ و باید خدمت کنند به ملت.»[2]
  • «باید رادیوتلویزیون مربی جوان‌های ما، مربی مردم کشور باشد، نه این‌که مطالبی در او گفته شود که مخالف با وضعیت کشور است، مخالف با مصلحت کشور است، و جوان‌های ما را جوری بار می‌آورند که برای خودشان نباشند، برای دیگران باشند. جوان‌ها را یک قسمشان را این‌طوری بار می‌آورند که به مراکز فساد می‌کشیدند، می‌کشاندنشان.»[3]
  • «سینمایی که باید معلّم این جوان‌ها باشد، مربّی این جوان‌ها باشد، اصلاح کند این‌ها را، جوری درستش کردند که به فساد می‌کشاند آن‌ها را آن‌هایی که، عقلایی که، این‌ها را درست کردند اگر برای ماها درست کرده باشند، روی همان عقل خودشان، برای مهار ما، برای این است که جوان‌های ما را از دستمان بگیرند و اما برای خودشان اگر درست کرده باشند، ممکن است که یک اغراض صحیحی هم داشته باشند.»[4]
  • «رادیو و تلویزیونی که باید مربی جوان‌ها باشد منحرف‌کننده شد. سینما و تئاتر که باید مربی جامعه باشد منحرف‌کننده شد.»[5]

بنابراین، امام (رحمه‌الله) برخلاف برخی افراد که رسانه‌ها را بی‌تأثیر می‌دانند و جلو فعالیت‌های مخرب آن را نمی‌گیرند، این ابزار را مربی می‌دانند. امام رحمه‌الله، نسبت به فعالیت‌های خارج از چارچوب اسلام و مصالح کشور، اعتراض می‌کنند. به‌طور خلاصه برخی از نکات قابل‌توجه امام رحمه‌الله درزمینهٔ مربی بودن رسانه‌ها عبارت‌اند از:

1. رسانه‌ها، ابزارهای تربیت و دارالتبلیغ هستند؛

2. همه رسانه‌ها نقش تربیتی و آموزشی داشته باشند نه‌فقط یک یا چند رسانه خاص؛

3. مطالب رسانه‌ها نباید انحرافی و خلاف مصالح کشور باشد؛

4. رسانه‌ها در ایفای نقش آموزشی و تربیتی، نباید مردم را فاسد کنند؛

5. مطالب رسانه‌ها باید رشد دهنده و تربیت محور باشند به‌ویژه، برای قشر جوان.

با توجه به این مبنای امام رحمه‌الله، بازی‌های ویدئویی، شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های اینترنتی، نرم‌افزارهای گوناگون، موتورهای جستجو و سایر ابزارهای محتوا محور مرتبط با محیط مجازی، مربی هستند. ازاین‌رو محتوای آن‌ها باید رشد دهنده بوده و مطابق مصالح کشور باشند.

 



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، ج 9، ص 155. (28/04/1358)

[2]. همان، ج 7، ص 322. (25/02/1358)

[3]. همان، ج 12، ص 325. (31/02/1359)

[4]. همان، ج 8، ص 496. (16/04/1358)

[5]. همان،‌ ج 9، ص 80. (23/04/1358)

جامعه پاک مستلزم رسانه پاک

  • ۱۵۳۴

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← اصول و مبانی امام خمینی (رحمه‌الله) درباره رسانه‌ها ← جامعه پاک مستلزم رسانه پاک


ازآنجایی‌که رسانه‌ها در دسترس عموم جامعه قرار دادند فعالیت‌های رسانه‌ای بر ابعاد گوناگون جامعه اثرگذار است، حساسیت‌های ویژه‌ای را می‌طلبد. امام خمینی رحمه‌الله، با بینشی عمیق، آثار زیان‌بار رسانه‌های فاسد را بیشتر از صلاح‌های جنگی دانسته و می‌فرماید:

  • «ضررهای رسانه‌های گروهی از خرابی‌های توپ و تانک‌ها و سلاح‌های مخرب بالاتر و بدتر است چه که ضررهای سلاح‌ها گذراست، و ضررهای فرهنگی باقی و به نسل‌های بعد انتقال پیدا می‌کند. چنانچه دیدید و می‌بینید. و اگر نبود لطف خاص خداوند منّان و تحول برق‌آسای ملت در سراسر کشور، نمی‌دانیم سرانجام اسلام و کشور به کجا کشیده می‌شد.»[1]

با توجه به اهمیت مسئله و ازآنجایی‌که رسانه‌ها نقش پررنگی در جهت‌گیری جامعه در جهت صلاح و فساد دارند، مبنای امام (رحمه‌الله) در مواجهه با رسانه‌های گروهی این است که اگر محتوای این رسانه‌ها اعم از متنی، تصویری، صوتی و... به‌دوراز هرگونه فساد و فحشا باشد، به دنبال آن جامعه هم، پاک و سلامت خواهد ماند. درواقع، امام (رحمه‌الله) تأثیرپذیری جامعه از رسانه‌های گروهی را یک امر حتمی و ناگزیر دانسته و اصلاح و سلامت رسانه‌های گروهی را اصلاح و سلامت جامعه می‌شمارند.

  • «خواهرها و برادرهای ما باید بدانند که عهده‌دار چه خدمتی هستند؛ چنانچه مطبوعات اصلاح بشود، رسانه‌های گروهی اصلاح بشود، یک جامعه اصلاح می‌شود.»[2]
  • «اصلاح این دستگاه‌ها، اصلاح جامعه است و فساد اگر در این دستگاه‌ها واقع بشود، فساد جامعه است.»[3]
  • «رادیو، تلویزیون یک دستگاهی است که چنانچه فاسد از کار دربیاید، یک ملت را فاسد می‌کند.»[4]

ازاین‌رو، امام (رحمه‌الله) پیکان انتقاد خود را بیشتر متوجه مسئولان کرده و به آنان تنبه و توجه می‌دهند که یکی از مصادیق خدمت و خدمت‌رسانی به افراد جامعه، اصلاح رسانه‌های گروهی از هرگونه مظاهر فساد، شبهه و فحشا است.

  • «این رادیوتلویزیون باید اصلاح بشود؛ یعنی باید متحول بشود به یک بنگاه تعلیمی، آن‌هم تعلیمات اسلامی.»[5]

هم‌چنین، این مبنا با نظریه‌ای که می‌گوید صرفاً با فرهنگ‌سازی در حوزه مصرف‌کننده می‌توان بر معضلات رسانه‌ها غلبه کرد، متضاد است.

بنابراین مبنای امام رحمه‌الله، اگر فضای مجازی، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های ویدئویی و موتورهای جستجو، فساد را منتشر کنند، جامعه را به فساد می‌کشانند. در حقیقت جامعه پاک دوران کنونی ما، مستلزم فضای مجازی پاک است.

 



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، ج 19، ص 109. (22/11/63)

[2]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، پیشین، ج 13، ص 41. (05/06/59)

[3]. همان، ج 10، ص 18. (29/07/58)

[4]. همان، ج 14، ص 257. (12/03/60)

[5]. همان، ج 12، ص 103. (31/02/59)

مخالفت با فساد رسانه‌ای و گسترش فرهنگ غربی و شرقی

  • ۱۵۱۷

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← مخالفت با فساد رسانه‌ای و گسترش فرهنگ غربی و شرقی


امام (رحمه‌الله) بارها به این مطلب اشاره می‌کنند که مخالفت و مبارزه با رسانه‌های گروهی فاسد، تحجر نیست بلکه، نشانه دقت و بصیرت یک مؤمن است که برای حفظ دین، آبرو و اعتقادات خود حساب‌شده و با توجه کافی گام برمی‌دارد. این نوع نگاه کردن به رسانه‌های گروهی بیان‌گر یک مبنای محکم است که بر اساس این مبنا تکلیف افراد در مواجهه با رسانه‌های گروهی مشخص می‌شود.

  • «یک سینمای اخلاقی یک سینمای آموزنده بیاورید؛ اگر یک کسی با آن مخالفت کرد. با آن مراکز فساد، دولت اسلام مخالف است نه با تمدن مخالف است. این تمدن است که سرتاسر یک مملکتی این‌قدر مرکز فساد داشته باشد؟! کتابخانه نداشته باشد، مرکز فساد داشته باشد؟ با این مخالف است نه با ترقی مخالف است. مردک در یکی از حرف‌هایش آن‌وقت که ما قم بودیم، در یکی از حرف‌هایش گفت که این آخوندها می‌گویند که ما نمی‌خواهیم این تمدن را! این‌ها می‌خواهند با الاغ بروند از این‌طرف به آن‌طرف.»[1]
  • «مخالفت روحانیون با بعضی از مظاهر تمدن در گذشته صرفاً به جهت ترس از نفوذ اجانب بوده است. احساس خطر از گسترش فرهنگ اجنبی، خصوصاً فرهنگ مبتذل غرب موجب شده بود که آنان با اختراعات و پدیده‌ها برخورد احتیاط‌آمیز کنند. علمای راستین ازبس‌که دروغ و فریب از جهان خواران دیده بودند، به هیچ‌چیزی اطمینان نمی‌کردند و ابزاری از قبیل رادیو و تلویزیون در نزدشان مقدمه ورود استعمار بود، لذا گاهی حکم به منع استفاده از آن‌ها را می‌دادند. آیا رادیو و تلویزیون در کشورهایی چون ایران وسایلی نبودند تا فرهنگ غرب را به ارمغان آورند؟ و آیا رژیم گذشته از درایو و تلویزیون برای بی‌اعتبار کردن عقاید مذهبی و نادیده گرفتن آداب‌ورسوم ملی استفاده نمی‌نمود؟»[2]

این نکته از کلام امام (رحمه‌الله) استنباط می‌شود که:

اولاً؛ اسلام با تمدن مخالف نیست بلکه، با این مطلب که تمدن را به معنای فساد و فحشا تفسیر کردن مخالف است.

ثانیاً؛ مخالفت مقطعیِ روحانیون با برخی از ابزارهای جدید متمدن، به خاطر این نبود که با ابزارهای جدید تمدن گرا مخالف بودند بلکه، به دلیل زخمی بود که از بیگانگان خورده بودند و می‌ترسیدند که این ابزار جدید هم، توطئه‌ای از جانب آنان برای به ذلت کشاندن جامعه اسلامی، استعمار و از بین بردن تمدن آن باشد؛ به همین خاطر بااحتیاط با آن مواجهه می‌کردند.

با توجه به این مبنای امام خمینی رحمه‌الله، علت بسیاری از مخالفت‌ها با نرم‌افزارهای مختلف غیربومی مانند توییتر، فیس‌بوک، یوتیوب، تلگرام، اینستاگرام، گوگل، یاهو و برخی بازی‌های ویدئویی مانند GTA V، وجود مفاسد بسیار زیاد در این رسانه‌ها است. بنابراین، فقها و علما با ماهیت فضای مجازی مخالف نیستند، بلکه با مفاسد موجود در برخی از آن‌ها مخالف‌اند.



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ج 4، ص 397. (17/08/1357)

[2]. همان، ج 21، ص 277. (03/12/1367)

پذیرش رسانه سالم و مخالفت با رسانه فاسد

  • ۱۳۹۵

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← پذیرش رسانه سالم و مخالفت با رسانه فاسد


امام (رحمه‌الله) در موارد زیادی با اشاره به رسانه‌های گروهی، دیدگاه خود را درباره این رسانه‌ها بیان کرده و به‌طور مستمر هشدار داده و در برخی موارد نصیحت می‌کنند که عامل اصلی در پذیرش رادیو، تلویزیون، روزنامه، سینما و... جهت کاربری صحیح، آن است که همراه با فساد و فحشا نباشد و اگر محتوای آن با ابتذال و فساد همراه باشد، چون‌که افراد جامعه را به سمت انحطاط اخلاقی کشانده و موجب امراض اخلاقی و اجتماعی در جامعه می‌شوند، باید با آن مخالفت کرد.

  • «یک سینمایی که ممکن است مربی یک طایفه‌ای، مربی یک ملتی باشد، به یک صورتی درمی‌آورند که بچه‌های ما را هرزه بار می‌آورند؛ بچه‌های ما را بد بار می‌آورند؛ بچه‌های ما را فاسد بار می‌آورند. خوب، ما با این مخالفیم. ما با اصل سینما، اگر چیزهایی را که انجام می‌دهد، کارهایی را که انجام می‌دهد کارهایی باشد که برای ملت مفید است، بچه ما را تربیت می‌کند؛ رشد می‌دهد؛ مخالف نیستیم.»[1]
  • «ما با سینماهایی که برنامه‌های آن‌ها فاسد کننده اخلاق جوانان و مخرب فرهنگ اسلامی باشد مخالفیم اما، با برنامه‌هایی که تربیت‌کننده و به نفع رشد سالم اخلاقی و علمی جامعه باشد، موافق هستیم.»[2]
  • «ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم، ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم، ما با تلویزیون مخالف نیستم، ما با آن چیزی که در خدمت اجانب برای عقب نگه‌داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست، با آن مخالف هستیم.»[3]

ابتذال دارای مصادیق و موارد فراوانی است که در اینجا، به چند مورد از مصادیق فساد، فحشا و ابتذال رسانه‌ای از دیدگاه امام (رحمه‌الله) اشاره می‌شود:

1-4-2- فیلم‌های منحرف‌کننده

  • «فیلم‌های منحرف‌کننده از اخلاق متعالی انسانی، ممنوع است.»[4]
  • «درِ سینماها را باز کرده بودند، با آن وضعی که سینماها داشت که اگر جوان‌های ما چند روز می‌رفتند در آنجا تباه می‌شدند و از فکر این‌که، کاری برای کشور خودشان بکنند به‌کلی می‌افتادند.»[5]

2-4-2- عکس مبتذل

  • o       «این‌که در مجله‌ها این عکس‌های شهوانی مبتذل و آن مقالات منحرف‌کننده بود، شما خیال نکنید که این همین‌طور واقع‌شده بود. این هم یک راه حساب‌شده‌ای بود که جوان‌های ما را به انحراف بکشاند[6]

3-4-2- محتوای ضد فرهنگ اسلامی

«مجله‌ها با مقاله‌ها و عکس‌های افتضاح بار و اسف‌انگیز و روزنامه‌ها با مسابقات در مقالات ضد فرهنگی خویش و ضد اسلامی باافتخار، مردم به‌ویژه، طبقه جوان مؤثر را به‌سوی شرق یا غرب هدایت می‌کردند.»[7]

4-4-2- تبلیغات فاسد

«تبلیغات راجع به فسادها، فسادهای اخلاقی عملی به‌قدری زیاد بود که تمام روزنامه، تمام مجلات در این باب کار می‌کردند و همین‌طور رادیو، تلویزیون همه این‌ها مجهز بودند برای این‌که جوان‌های ما را از بین ببرند و نیروی جوانی را از آن‌ها سلب کنند.»[8]

یکی از مهم‌ترین مبانی امام خمینی (رحمه‌الله) درباره رسانه‌های گروهی این است:

رسانه‌های گروهیِ بدون فحشا (رسانه پاک) مورد قبول و در غیر این صورت، مردود است. بنابراین، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های رایانه‌ای و... هم، همین حکم را دارد؛ فناوری پاک و بدون فحشا، مورد تأیید ولی، اگر همراه با فساد و فحشا باشد، مردود خواهد بود.

 

 


[1].موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)،‌ ج 4، ص 54. (28/07/1357)

[2]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1370 ش، ج 2، ص 259. (10/08/57)

[3]. همان، ج 4، ص 284. (12/11/57)

[4]. همان، ج 3، ص 92. (18/08/57)

[5]. همان، ج 9، ص 235. (08/07/58)

[6]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، ج 8، خدمت جراید به اسلام و کشور، ص 494. (16 تیر 1358/ 12 شعبان 1399)

[7]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، پیشین، ج 21، ص 195. (15/03/68)

[8]. همان، ج 11، ص 239. (20/10/58)

مدیریت رسانه‌های گروهی بر محور دین و منافع ملی

  • ۱۳۹۲

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← مدیریت رسانه‌های گروهی بر محور دین و منافع ملی


یکی دیگر از مبانی امام (رحمه‌الله) در مواجهه با رسانه‌های گروهی این است که مسئولان حوزه فرهنگی و سیاسی، رسانه‌ها را به‌گونه‌ای اداره و هدایت کنند که هم‌سو با اهداف دین و منافع انقلابی افراد جامعه بوده تا بتواند انتظارات آنان از یک رسانه گروهی سالم و اسلامی را برآورده سازد. به همین دلیل است که ایشان یکی از موارد پاسداشت خون شهیدان را ارائه رسانه‌های گروهی سالم و انقلابی معرفی می‌کنند:

  • «شما فقط در هر چه بیشتر اسلامی شدن آن [رادیوتلویزیون] کوشش کنید، تا مطابق با خواست مردم باشد. مردم خونشان را داده‌اند. نمی‌شود که مسلمان‌ها خونشان را بدهند و بعد اشخاصی منحرف بیایند و نتیجه‌اش را ببرند. و مسئله این است که هیچ عقل و شرعی این را نمی‌گوید. مردم مسلمان ریختند در خیابان‌ها، "الله‌اکبر" گفتند، جانشان را فدا کردند و گفتند ما جمهوری اسلامی می‌خواهیم، جمهوری اسلامی محتوایش این است که همه‌چیزش اسلامی باشد. یکی از مهمات، همین قضیه رادیوتلویزیون است که از همه‌چیز اهمیتش بیشتر است. این دو دستگاه است که باید اسلامی بشود.»[1]
  • «به‌طورکلی، در هر کشوری، مطبوعات آن کشور و تلویزیون و رادیوی آن کشور باید در مسیر آن ملت و در خدمت ملت باشد. مطبوعات باید ببینند که ملت چه می‌خواهد، مسیر ملت چیست، روشنگری در آن طریق داشته باشند و مردم را هدایت کنند. اگر مطبوعاتی پیدا شد که مسیر آن‌ها برخلاف مسیر ملت است، راهی که آن‌ها می‌روند غیر از راهی است که ملت می‌رود، این برفرض این‌که دولت هم اجازه بدهد که بنویسند و بگویند لکن مورد تأیید این ملت نمی‌تواند باشد؛ و نباید آن را حساب کرد که یک رسانه ملی است و یک روزنامه کشوری و ملی است. و اگر خدای‌نخواسته در نوشتن و ننوشتن، نوشتن مقالات انحرافی و ننوشتن مقالاتی که در مسیر ملت است این نحو عمل بکنند، این به نظر می‌آید که توطئه در کار باشد؛ این غیر از آزادی مطبوعات است.»[2]

ملاک امام (رحمه‌الله) در این بیانات برای یک رسانه گروهی که باید در اختیار مردم قرار بگیرد عبارت است از:

  1. اسلامی و شرعی باشد؛
  2. با روشنگری و هدایت مردم در خدمت جامعه و مطابق اهداف جمهوری اسلامی باشد؛
  3. با استفاده از اهداف توطئه آمیز در جهت خلاف حرکت جامعه نباشد.

بنابراین مبنا، مدیریت فضای مجازی کشور باید بر مبنای دین و منافع ملی باشد؛ به‌عبارت‌دیگر، فضای مجازی باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که ضمن رعایت موازین دینی در آن، حاوی حداکثر منفعت برای کشور باشد.



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، ج 12، ص 85.

[2]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ج 7، ص 535. (08/03/1358)

خدمت به اسلام هدف اصلی رسانه (نه خدمت به طاغوت)

  • ۱۴۵۵

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← خدمت به اسلام هدف اصلی رسانه (نه خدمت به طاغوت)


یکی از موضوعات بدیهی در امر رسانه این است که اگر در کشور اسلامی و با بودجه یک کشور اسلامی اداره می‌شود، باید صد درصد در خدمت اسلام و آموزه‌های ناب آن باشد و هیچ توجیهی ندارد که نقش بلندگوی تبلیغاتی بیگانگان را ایفا کند. به همین دلیل، یکی از مبانی امام (رحمه‌الله) در مواجهه با رسانه‌های گروهی این است که باید هدف اصلی،‌ خدمت به اسلام و انقلاب و نهضت اسلامی باشد نه این‌که، سودمند به حال طاغوتیان باشد.

  • «ما می‌خواهیم که رادیوتلویزیونمان که پیش‌تر در خدمت طاغوت بود، حالا در خدمت خدا باشد؛ در خدمت اسلام باشد و اسلام می‌خواهد که همه مسائل جدّی باشد.»[1]
  • «رسانه‌های گروهی، به‌ویژه صداوسیما، این مراکز آموزش‌وپرورش عمومی می‌توانند خدمت‌های گران‌مایه‌ای را به فرهنگ اسلام و ایران نمایند. بنگاه‌هایی که شب و روز، ملت در سراسر کشور با آن‌ها تماس سمعی و بصری دارند، چه مطبوعات در مقالات و نوشتارهای خود و چه صداوسیما در برنامه‌ها و نمایشنامه‌ها و انعکاس هنرها و انتخاب فیلم‌ها و هنرهای آموزنده باید همت گمارند و بیشتر کار کنند؛ و از گردانندگان و هنرمندان متعهد بخواهند تا در راه تربیت صحیح و تهذیب جامعه وضعیت تمام قشرها را در نظر گرفته، و راه و روش زندگی شرافتمندانه و آزادمنشانه را با هنرها و نمایشنامه‌ها به ملت بیاموزند، و از هنرهای بدآموز و مبتذل جلوگیری کنند.»[2]
  • «اگر خدای‌نخواسته از آن‌طرف واقع بشود ـ مثل آن دستگاه در زمان طاغوت که در خدمت او بود ـ و همه دستگاه‌ها انحراف در آن باشد... اگر خدای‌نخواسته یک‌وقت این دستگاه یک همچو کارهایی را بکند، یک خیانت بسیار بزرگی است که از همه دستگاه‌ها خیانت این اثرش بیشتر است. بنابراین، اصلاح این دستگاه‌ها اصلاح جامعه است. و فساد اگر در این دستگاه‌ها واقع بشود، فساد جامعه است. مسئولیت بسیار بزرگ است، مسئولیت شماها بسیار بزرگ است، خصوصاً شماهایی که به زبان‌های مختلف دنیا پخش می‌کنید مسائل را. می‌توانید که مسائلی را که خارج پخش می‌کنید طوری باشد که به این نهضت، به اسلام، به کشور خدمت بکند. و می‌شود هم خدای‌نخواسته یک مسائلی باشد که در خارج که منعکس بشود، اسلام را یک‌جور دیگری، نهضت را یک‌جور دیگری، تعبیر بکند.»[3]

بنابراین،‌ امام (رحمه‌الله) در تبیین اهداف یک رسانه اسلامی معتقدند که؛

اولاً: باید بر محور اسلام و فرهنگ اسلامی گام بردارند؛

ثانیاً: انحراف‌محور نباشند تا اهداف طاغوتیان و بیگانگان اجرا نشود؛

ثالثاً: تهذیب و تعهد سرلوحه برنامه‌ها و مطالب آن‌ها باشد.

در وضعیت فعلی، فضای مجازی در ایران، بیش از آنکه در خدمت اسلام و مسلمین باشد، در خدمت طاغوت و استکبار است. مطابق با این مبنای امام خمینی رحمه‌الله، فضای مجازی باید به‌گونه‌ای کنترل شود که در خدمت اسلام باشد و به‌هیچ‌عنوان در خدمت طاغوتیان نباشد.



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، ج 9، ص 456. (17/06/1358)

[2]. همان، ج 19، ص 159. (22/11/1363)

[3]. همان، ج 10، ص 291. (29/07/1358)

ضرورت اصلاح و تحول در رسانه‌ها؛ از طاغوتی به اسلامی

  • ۱۳۶۹

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← ضرورت اصلاح و تحول در رسانه‌ها؛ از طاغوتی به اسلامی


یکی دیگر از مبانی امام (رحمه‌الله) در شیوه برخورد با رسانه‌ها عبارت است از پاک‌سازی رسانه‌ها از محتواهای طاغوتی و تبدیل کامل رسانه‌ها به رسانه اسلامی و ملی. البته، این عمل تحولی در راستای قوانین اسلامی و قانون اساسی و نیز، تحت اشراف افراد زبده و کارشناس فن انجام خواهد گرفت.

  • «تحول به این معنا که رادیوتلویزیون در زمان طاغوت کارهای طاغوتی می‌کرد. نصف کارش به این می‌گذشت که جوان‌های ما را تضعیف کند به‌واسطه موسیقی. موسیقی تضعیف می‌کند روح انسان را. موسیقی اسباب این می‌شود که انسان از استقلال فکری می‌افتد. نصف کار رادیوتلویزیون قضیه موسیقی بود؛ یا نمایش دادن یک صحنه‌هایی که جوان‌های ما را به فساد می‌کشید. وقتی جوان آمد رفت بیرون، سینما می‌رود می‌بیند که آن بساط است، از راه سمع و بصر در اینجا آن بساط است، وقتی منزل می‌آید تلویزیون را باز می‌کند می‌بیند این‌طور، وقتی مجله را باز می‌کند می‌بیند این‌طور، وقتی روزنامه را می‌خواند می‌بیند این‌طور است، وقتی تبلیغات آن‌ها را می‌بیند، می‌بیند این‌طور است، می‌خواهد چه بشود یک مملکتی؟ اگر این‌طور شد، جوان‌های ما چه بشوند؟ این‌ها همین می‌شوند که دیدید که به‌کلی مملکت ما از بین رفت.»[1]
  • «من همیشه از این رادیوتلویزیون نگرانی داشته‌ام؛ برای این‌که این رادیوتلویزیون یک بنگاهی است که از تمام این رسانه‌های گروهی مهم‌تر است؛ برای این‌که الآن در تمام دهات، در تمام شهرستان‌ها، تقریباً عمومی شده است. رادیوتلویزیون هم تقریباً و آناً هر مطلبی واقع می‌شود، همه جای ایران و خارج متوجه می‌شوند. و این رادیوتلویزیون باید اصلاح بشود؛ یعنی باید متحول بشود به یک بنگاه تعلیمی، آن‌هم تعلیمات اسلامی.»[2]
  • «و من از همه شما تقاضا دارم به این‌که برنامه‌هایتان را اصلاح کنید. برنامه‌هایی باشد که مفید باشد برای جامعه. برنامه‌هایی باشد که مسائل [و] مشکلات جامعه را بگوید. از برنامه‌های انحرافی پرهیز بکنید.»[3]
  • «این دستگاه تبلیغاتی در زمان سابق به‌طوری فاسد بود که تبدیلش را به یک وضع سالم، مجاهدات زیاد لازم دارد و من از مجاهداتی که در این راه کردند آقایان و به حمدالله بسیار هم عمل شده است تشکر می‌کنم. لکن ما نباید اکتفا کنیم به آن چیزی که داریم، باید کوشش کنیم به این‌که آن چیزهایی که نداریم تحصیل کنیم.»[4]
  • «شما هم بار مسئولیت به دوشتان هست و هم ارزش خدمت. ارزش خدمت هست که اگر شما در خدمت این ملت باشید و در خدمت اسلام باشید، می‌توانید یک نقشی داشته باشید که آن مسائلی که در طول زمان‌های طولانی، در زمان آمدن این دو دستگاه در ایران و معوج کردن اذهان همه افرادی که در این نظر داشتند و حالا هم دارند، شما می‌خواهید که آن‌ها را متحول کنید به یک معنای دیگری، این مسئله زحمت دارد.»[5]

بنابراین، علت‌های تبدیل رسانه‌ها از طاغوتی به اسلامی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1. به خاطر تقویت بنیه اعتقادی جوانان؛

2. به خاطر ترقی بخشیدن به روح انسانی؛

3. به خاطر اعطای استقلال فکری به افراد جامعه؛

4. به خاطر در دسترس بودن رسانه‌ها برای همه اقشار جامعه و سرعت تأثیرگذاری آن‌ها؛

5. به خاطر برطرف کردن برنامه‌های انحرافی در رسانه‌ها؛

6. به خاطر استقامت بخشیدن به اذهان عمومی جامعه.

با توجه به این مبنای امام خمینی رحمه‌الله، شبکه‌های اجتماعی، موتورهای جستجو، بازی‌های ویدئویی، سایت‌های ارائه‌کننده محتوا و اخبار، باید از وضعیت طاغوتی فعلی، به رسانه‌ای درشان جمهوری اسلامی تبدیل شوند؛ مسلماً این مهم نیازمند یک انقلاب است و کاری پرزحمت و مشقت می‌باشد. اما همانند اصل انقلاب اسلامی که پس از وقوع آن، فوایدش نصیب کشور و منطقه شد، فضای مجازی نیز این‌چنین خواهد بود.

 



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ج 9، ص 156. (28/04/1358)

[2]. همان، ج 12، ص 324. (31/02/1359)

[3]. همان، ج 10، ص 296. (29/07/1358)

[4]. همان، ج 18، ص 362. (09/12/1362)

[5]. همان، ج 16، ص 119. (27/12/1360)

استقلال رسانه در جهت مصالح ملی

  • ۱۴۸۷

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← استقلال رسانه در جهت مصالح ملی


رسانه‌ها به‌عنوان تغذیه‌کننده بخش بزرگی از محتواهای اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، آموزشی و... باید عملکرد آن‌ها طوری باشد که صد درصد در خدمت مصالح کشور قرار بگیرد و این میسر نیست مگر این‌که، رسانه‌ها اساس تغذیه برنامه‌ها و مطالب خود را از یک منبع مطلوب و مناسب برداشت کنند که مناسب با قوانین اسلامی و قانون اساسی باشد نه این‌که، اساس تدوین برنامه‌ها و مطالب خود را با تقلید از فرهنگ و برنامه‌های بیگانه، بنا بگذارند که در این صورت، جز، مفسده و ضرر چیزی نصیب جامعه نخواهد شد.

  • «من بارها گفته‌ام رادیوتلویزیون باید کاملاً مستقل باشد، و باید استقلالش محفوظ باشد و هیچ‌کس در آن دخالت نکند.»[1]
  • «یکی از مهمات، همین قضیه رادیوتلویزیون است که از همه‌چیز اهمیتش بیشتر است. این دو دستگاه است که باید اسلامی بشود. استقلالش را حفظ کنید. کسی اگر آمد خواست یک‌چیزی را تحمیل کند، ابداً به آن اعتنا نکنید و با استقلال و باقدرت این دستگاه را راه بیندازید.»[2]
  • «و همچنین رادیوتلویزیون باید مستقل و آزاد باشند و همه گونه انتقاد را با کمال بی‌طرفی منتشر سازند تا بار دیگر شاهد رادیوتلویزیون زمان شاه مخلوع نگردیم.»[3]

امام (رحمه‌الله) با تأکید بر استقلال فکری رسانه‌ها به‌ویژه، رادیو و تلویزیون به ضررهای ناشی از تقلید از رادیو و تلویزیون‌های غربی اشاره‌کرده و آن را موجب ترویج فحشا و نهادینه کردن آن در جامعه می‌دانند.

با توجه به بیانات امام (رحمه‌الله)، شاخصه‌های مستقل بودن رسانه‌ها را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1. دخالت نکردن تفکر بیگانگان در تهیه و تنظیم برنامه‌های آن‌ها؛

2. روشنگری کردن، مبارز، مستقل و آزادمنش بار آوردن افراد جامعه، نفی غرب‌زدگی؛

3. اسلامی بودن و بی‌اعتنایی قدرتمندانه به خواسته‌های نامشروع؛

4. بی‌طرف بودن در تهیه و تنظیم برنامه‌ها و داشتن استقلال در پخش آن‌ها.

من بارها گفته‌ام رادیوتلویزیون باید کاملاً مستقل باشد، و باید استقلالش محفوظ باشد و هیچ‌کس در آن دخالت نکند.

با توجه به این مبنای امام خمینی رحمه‌الله، اداره فضای مجازی توسط بخش خصوصی در کشور کاملاً اشتباه است. فضای مجازی همانند رسانه ملی، باید از همه جریان‌های سیاسی و اقتصادی مستقل بوده تا بتواند در جهت مصالح ملی خدمت‌رسانی کند.



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ج 12، ص 292. (23/02/1359)

[2]. همان، ج 12، ص 293. (23/02/1359)

[3]. همان، ج 12، ص 208. (01/01/1359)

نظارت دقیق مسئولان بر محتوای رسانه‌ها

  • ۱۴۱۹

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← امام خمینی (ره) و رسانه های نوین ← نظارت دقیق مسئولان بر محتوای رسانه‌ها


استقلال رسانه در جهت مصالح ملی

رسانه‌ها به دلیل این‌که، همگانی بوده و مطالب و محتوای آن‌ها به‌راحتی در اختیار همه اقشار جامعه قرار می‌گیرد، نظارت بر برنامه‌ها اعم از اخبار، فیلم‌ها، کارتون‌ها، گزارش‌ها و مصاحبه‌ها و... یک امر بسیار ضروری است که در سطح مسئولان قابل‌پیگیری است. امام (رحمه‌الله) نیز، یکی از کارهای مهم در ارتباط با رسانه‌ها را نظارت مسئولان بر محتوای آن‌ها دانسته و بر اجرایی شدن آن تأکید داشتند.

  • «رادیو و تلویزیون به‌طوری‌که در قانون اساسی می‌گویند هست، این باید تحت نظارت مجلس و دولت و قوای اجراییه، با نظارت همه این‌ها اداره بشود.»[1]
  • «نباید این دستگاه (صداوسیما) به‌طور هرج‌ومرج اداره بشود. این دستگاه در زیر نظر هر سه قوه است از باب این‌که اهمیت داشته. دستگاهی که تمام قوایی که در ایران هست در او نظر دارند و در او نماینده دارند، این دستگاه نباید این‌طور باشد که هر کس هر چه دلش می‌خواهد در آنجا بگوید، افراد غیرمسئول یک‌وقت واقع بشوند آنجا مصاحبه بکنند، در مصاحباتشان یک‌وقت مسائل اعوجاجی باشد.»[2]

از بیانات امام (رحمه‌الله) می‌توان این‌گونه استنباط کرد که مراکز و افراد نظارت‌کننده بر رسانه‌ها عبارت‌اند از:

1. قوه مجریه؛

2. قوه مقننه؛

3. قوه قضاییه.[3]

بنابراین، اگر خطایی از جانب رسانه‌ها اعم از رادیو، تلویزیون، سینما، مطبوعات و... سر بزند، به این معناست که؛

اولاً: قوای سه‌گانه در مسؤولیت خود (نظارت بر محتوا و عملکرد رسانه‌ها) کوتاهی کرده‌اند؛

ثانیاً: قوای سه‌گانه مسئول‌اند برخورد لازم با آن‌ها را داشته باشند؛

ثالثاً: باید افراد فاسد و خودفروخته از رسانه‌ها پاک‌سازی شوند.

یکی از مهم‌ترین نکات مربوط به فضای مجازی، نظارت‌پذیر سازی آن است. هم‌اینک، به دلیل غلبه تفکر لیبرالیسم در مدیریت فضای مجازی کشور، برخی مدعی‌اند نباید بر محتوای منتشره در فضای مجازی نظارتی وجود داشته باشد. درحالی‌که بر اساس مبنای امام خمینی رحمه‌الله، به دلیل آنکه فضای مجازی رسانه‌ای فراگیر و دارای مخاطبین فراوان است، باید محتوای آن کاملاً تحت نظارت کشور باشد. همچنین افراد زاویه‌دار با اسلام و مبانی انقلاب اسلامی نباید در مدیریت فضای مجازی و فرایند تولید و توزیع محتوا دخالتی داشته باشند.



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین ،‌ ج 12، ص 439. (25/03/1359)

[2]. همان، ج 16، ص 119. (27/12/1360)

[3]. شورای نظارت بر سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران که بر اساس اصل ۱۷۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده‌است، نهادی برای نظارت بر صدا و سیما است. این شورا به‌عنوان بازوی نظارتی، مسئول ارائه مستقیم گزارش‌ها و ارزیابی‌های قوای سه‌گانه نظام از عملکرد رسانه ملی به رهبر جمهوری اسلامی است. این شورا از ۶ عضو (۲ نفر به انتخاب رئیس‌جمهور ایران، ۲ نفر به انتخاب رئیس قوهٔ قضائیه و ۲ نفر به انتخاب مجلس شورای اسلامی) تشکیل می‌شود.

(قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - فصل دوازدهم: صداوسیما ـ اصل 175

فصل دوازدهم: صداوسیما

اصل یک‌صد و هفتاد و پنجم: در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، آزادی بیان و نشر افکار با رعایت موازین اسلامی و مصالح کشور باید تأمین گردد. نصب و عزل رئیس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با مقام رهبری است و شورایی مرکب از نمایندگان رئیس‌جمهور و رئیس قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی(هرکدام دو نفر) نظارت بر این سازمان خواهند داشت. خط‌مشی و ترتیب اداره سازمان و نظارت بر آن را قانون معین می‌کند.

اصل سابق: اصل یک‌صد و هفتاد و پنجم: در رسانه‌های گروهی (رادیو و تلویزیون) آزادی انتشارات و تبلیغات طبق موازین اسلامی باید تأمین شود.
این رسانه‌ها زیر نظر مشترک قوای سه‌گانه قضائیه (شورای عالی قضایی)، مقننه و مجریه اداره خواهد شد. ترتیب آن را قانون معین می‌کند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که در دوازده فصل مشتمل بر یک‌صد و هفتادوپنج اصل تنظیم گردیده و با اکثریت دوسوم مجموع نمایندگان مجلس بررسی نهایی قانون اساسی به تصویب رسیده است در تاریخ بیست و چهارم آبان ماه یک هزار و سیصد و پنجاه‌وهشت هجری شمسی مطابق با بیست و چهارم ذی‌الحجه یک هزار و سیصد و نودونه هجری قمری به تصویب نهایی رسید.)

آزادی رسانه‌ای در حد قانون نه به قیمت خیانت به آرمان‌های کشور

  • ۱۴۴۷

با توجه به نوع کاربری رسانه و شیوه ارائه برنامه‌ها، محصولات و... می‌توان گفت که همیشه موضوعاتی با اصل رسانه در ارتباط بوده و موجب به چالش کشیدن آن بودند؛ یکی از آن موضوعات، «آزادی» است که برای نحوه ارائه خروجی رسانه‌های گوناگون دارای برنامه و راه‌کار است. یکی از مبانی مهم امام (رحمه‌الله) رعایت تعیین حد و حدود آزادی بیان و آزادی قلم در رسانه‌ها بوده که باید دارای شاخصه‌های مطابق با دین و فرهنگ عمومی جامعه باشد.

  • «پس آزادی ـ که گفته می‌شود که مطبوعات آزادند، بیان آزاد است ـ معنایش این نیست که مردم آزادند که هر کاری می‌خواهند بکنند؛ مثلاً آزادند دزدی بکنند، آزادند به فحشا بروند، آزادند مراکز فحشا درست کنند. این آزادی، آزادی غربی است ـ البته به‌استثنای دزدی‌اش ـ این آزادی غربی [است] که هر کس هر کاری دلش می‌خواهد بکند و لو این‌که فحشا باشد، و لو این‌که یک کارهایی باشد ناشایسته. این‌طور آزادی در ایران نمی‌تواند باشد. آزادی در حدود قانون باید باشد. قوانین اسلام را باید ملاحظه کرد؛ در چهارچوب قوانین اسلام، در چهارچوب قانون اساسی، بیانْ آزاد و بحثْ آزاد. این اشتباهی است که می‌کنند.»[1]
  • «در بعض مطبوعات می‌بینیم که این‌ها از آزادی سوءاستفاده می‌کنند؛ به گمان این‌که یا به خیال اینکه آزادی است، می‌خواهند از مردم آزادی را سلب کنند. این مردم با این زحمتی که در این سال‌های طولانی کشیده‌اند و با این خون‌هایی که در این دو سال اخیر داده‌اند می‌خواهند آزاد باشند. بعضی مطبوعات می‌خواهند از این‌ها سلب آزادی بکنند؛ به اسم "آزادی قلم" برخلاف مسیر ملت عمل بکنند. دست اشخاصی که می‌خواهند اختناق در ملت ایجاد کنند، می‌خواهند چپاولگری کنند، بعضی مطبوعات دست آن‌ها را دارند باز می‌کنند؛ و این معنی، آزادی نیست؛ این معنی، خیانت است. اینکه داده می‌شود به ملت، آزادی است؛ نه خیانت. آزادی قلم است؛ نه خیانت قلم. آزادی بیان است؛ نه بیان خائنانه.»[2]
  • «مطبوعات در نشر همه حقایق و واقعیات آزادند. هرگونه اجتماعات و احزاب از طرف مردم درصورتی‌که مصالح مردم را به خطر نیندازند آزادند و اسلام در تمامی این شئون حدومرز آن را تعیین کرده است.»[3]
  • «همه مطبوعات آزادند مگر این‌که مقالات، مضر به حال کشور باشد.»[4]
  • «مطبوعات درعین‌حال که یک مؤسسه محترم و بسیار مؤثرند، لکن باید روی موازین مطبوعاتی و خدمت به ملت رفتار کنند. آزادی قلم و آزادی بیان معنایش این نیست که کسی بر ضد مصلحت کشور قلمش آزاد است که بنویسد، برخلاف انقلابی که مردم پایش خون داده‌اند بنویسد. همچو آزادی صحیح نیست. قلم آزاد است که مسائل را بنویسد؛ لکن نه اینکه توطئه بر ضدانقلاب بکند. بیان آزاد است که مطالبی اگر دارد بنویسد؛ آن‌هم مطالبی که به او داده می‌شود. از همه اشخاص بنویسد، بدون توطئه.»[5]
  • «باید مطبوعات در خدمت کشور باشند، نه بر ضدانقلاب کشور. مطبوعاتی که بر ضدانقلاب کشور هستند، این‌ها خائن هستند. مطبوعات باید منعکس‌کننده آمال و آرزوی ملت باشند. مسائلی که ملت می‌خواهند، آن‌ها را منعکس بکنند. البته آزادند که یک مطلب دیگری هم که کسی می‌گوید منعکس کنند؛ لکن در توطئه آزاد نیستند. ما از بعض مطبوعات، توطئه می‌فهمیم؛ برای این‌که می‌بینیم که مسائلی که به ضدانقلاب است، باآب‌وتاب و با طول تفسیر می‌نویسند، و مسائلی که بر وفق انقلاب است، یا نمی‌نویسند، یا با اشاره رد می‌شوند. این‌طور مطبوعات موردقبول ملت نیست.»[6]
  • «آزادی مطبوعات هست؛ اما توطئه هم آزاد است؟ آزادی مطبوعات هست، اما مطبوعات آزادند که کمونیست‌ها می‌گویند بنویسند، که مسلمان‌ها می‌گویند ننویسند؟ این معنی "آزادی مطبوعات" است، یا توطئه در کار است؟ اگر این توطئه پیش برود، همه‌تان را از بین می‌برند.»[7]
  • «آقایانی که اسم از "آزادی" می‌آورند، چه آقایانی که داخل در مطبوعات هستند و چه قشرهای دیگری که فریاد از آزادی می‌زنند، این‌ها آزادی را درست بیان نمی‌کنند، یا نمی‌دانند. در هر مملکتی آزادی در حدود قانون است، در حدود قوانین آن مملکت است. مردم آزاد نیستند که قانون را بشکنند. معنی آزادی این نیست که هر کس برخلاف قوانین برخلاف قانون اساسی یک ملت، برخلاف قوانین ملت هم هر چه دلش می‌خواهد بگوید. آزادی در حدود قوانین یک مملکت است. مملکت ایران مملکت اسلامی است و قوانین ایران قوانین اسلام است.»‌[8]

از این بیانات امام (رحمه‌الله) می‌توان نکاتی را در باب آزادی رسانه‌ها استفاده کرد که عبارت‌اند از:

1. آزادی باید در حد قانون باشد؛ در حد قوانین اسلامی و در حد قانون اساسی؛

2. آزادی‌ای که به‌طرف فحشا بکشاند یا آزادی‌ای که منجر به ساخت مراکز فحشا بشود، آزادی غربی است؛

3. باز گذاشتن دست چپاولگر و اغتشاش‌گر آزادی نیست بلکه، خیانت است؛ یعنی، قلم، قلم خائنانه است، بیان، بیان خائنانه است؛

4. مصادیق واقعی آزادی در رسانه عبارت‌اند از: بیان حقایق و واقعیات و اجتماع گروه‌ها و احزاب مردمی بر محور مصالح مردم و در محدوده قوانین اسلام؛

5. ازجمله ویژگی‌های آزادی رسانه، مضر نبودن به حال کشور و فرهنگ عمومی جامعه و نیز، در خدمت کشور، انقلاب و ملت بودن است؛

6. معنای آزادی این است که در آن توطئه نباشد؛ اعم از توطئه بر ضد اسلام، توطئه بر ضد انقلاب و توطئه بر ضد مصلحت کشور.

حد آزادی در فضای مجازی مطابق مبانی امام خمینی رحمه‌الله، قانون است. فراتر از قانون، نمی‌توان با تمسک به کلمه «آزادی»، فساد، فحشا، شبهات، شایعات و هر آنچه مخالف اصول مسلم اسلامی و مضر به حال کشور و فرهنگ عمومی جامعه است را در فضای مجازی تولید و منتشر ساخت.

 



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ج 7، ص 536. (08/03/1358)

[2]. همان، ج 7، ص 321. (25/02/1358)

[3]. همان، ج 4، ص 266. (11/08/1357)

[4]. همان، ج 5، ص 416. (20/10/1357)

[5]. همان، ج 7، ص 320. (25/02/1358)

[6]. همان، ج 7، ص 321. (25/02/1358)

[7]. همان، ج 7، ص 337. (30/02/1358)

[8]. همان، ج 7، ص 535. (08/03/1358)

ممنوع بودن توهین به مسئولان در رسانه‌ها

  • ۱۳۵۹

یکی دیگر از مبانی رسانه‌ای امام (رحمه‌الله) عبارت است از رعایت اخلاق اسلامی در بیان مطالب و تدوین برنامه‌ها به‌گونه‌ای که به مقامات کشوری و لشکری اهانت نشود. این امر از چنان اهمیتی برخوردار است که اگر بی‌احترامی به مسئولان باب شود، موجب تزلزل پایه‌های نظام اسلامی خواهد شد و این یک کار غیرقانونی چه ازلحاظ اسلامی و چه ازلحاظ ملی است.

  • «مقامات فعلی، ریاست جمهوری، دولت، ریاست دیوان عالی، دادستانی کل کشور، مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، قانونی می‌باشند و کسی حق ندارد در مصاحبه‌ها و نطق‌ها و رسانه‌ها به یکی از این مقامات توهین و یا آنان را تضعیف نماید؛ و متخلف به ملت معرفی و مورد مؤاخذه قرار می‌گیرد.»[1]
  • «مجلات و روزنامه‌ها و رسانه‌های گروهی توجه داشته باشند که تضعیف قوه قضائیه برخلاف موازین اسلامی است؛ و از پخش چیزهایی که موجب تضعیف یا توهین مقام قضاست احتراز کنند.»[2]

با توجه به کلام امام (رحمه‌الله) می‌توان گفت که اقدام عملی در مقابل توهین رسانه‌ها به مسئولان عبارت است از:

مؤاخذه و مجازات؛ که البته، در راستای تقویت نظام اسلامی و نهادینه شدن ادب سیاسی در جامعه به اجرا گذاشته خواهد شد.

از امور رایج در فضای مجازی کشور، توهین آسان و بدون تبعات حقوقی به مسئولان گوناگون کشور است. این وضعیت نابسامان، دقیقاً خلاف مبانی مسلم امام رحمه‌الله در نحوه مواجهه با رسانه است. فضای مجازی باید به‌گونه‌ای کنترل شود که مردم بتوانند آزادانه انتقادات خود را نسبت به مسئولان گوناگون کشور بیان کنند، اما از هرگونه تخریب، تضعیف، توهین و تهمت نسبت به آنان باید اجتناب شود. همچنین مرتکبین تخلفات این‌چنینی، مواخذه و مجازات شوند.

 



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ص 201. (25/12/1359)

[2].  موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ج 18، ص 340. (22/11/1362)

موثق بودن صددرصدی مطالب رسانه‌ها

  • ۱۴۱۱

اطمینان کردن افراد جامعه به برنامه‌ها و مطالب رسانه‌ها یکی از مهم‌ترین نکاتی است که رابطه مستقیمی با صادقانه بودن یا نبودن سیاست‌های اجرایی نظام اسلامی دارد. به همین دلیل، امام (رحمه‌الله) تأکید زیادی بر نقل صادقانه و واقعی اخبار و مطالب از سوی رسانه‌ها داشته و آن را یکی از موارد تقویت پایه‌های نظام اسلامی می‌دانند.

  • «رادیو و تلویزیون موظف‌اند اخباری را نقل کنند که صد در صد صحت آن ثابت می‌باشد و برای عدم اضطراب و تشویش اذهان، اخبار را از غیر منابع موثق نقل ننمایند.»[1]
  • «و یکی از وظایف تلویزیون و رادیو این است که مسائل را آن طوری که هست به مردم بفهمانند مسائل چی هست. اصلاً از کی صدا دارد بلند می‌شود ... درهرصورت یکی از وظایف رادیوتلویزیون این است که مسائل را آن طوری که هست، پخش بکنند، اختیار را دست اشخاصی که می‌خواهند مسائل را کج‌ومعوج عرضه بکنند، اختیار را دست آن‌ها نباید آقایان بدهند و باید درست توجه کنند.»[2]
  • «از وظایفِ هم رادیو و تلویزیون و هم مجلات و هم سایر جاها این است که مسائلی که شده است بگویند.»[3]

اگر با دقت بیشتری به بیانات امام (رحمه‌الله) نگاه کنیم، می‌شود گفت انعکاس نکردن مطالب به‌صورت واقعی و صحیح دارای پیامدهایی است که عبارت‌اند از:

1. اضطراب و تشویش اذهان عمومی جامعه؛

2. به‌اشتباه انداختن مخاطبان؛

3. مجهول ماندن صاحبان اصلی خبر، چه در ناحیه مثبت و چه در ناحیه منفی؛

4. عمل نکردن به وظایف شرعی و قانونی.

به دلیل مدیریت غیر عقلی و غیرشرعی فضای مجازی ترویج شبهات و شایعات، امری رایج در فضای مجازی است. رها بودن فضای مجازی موجب انتشار وسیع شایعات و تشویش اذهان عمومی گشته و بارها برای کشور بحران سازی کرده است. بر اساس مبانی امام خمینی در مواجهه با رسانه‌ها، خصوصاً فضای مجازی، مدیران و مسئولان این بستر باید به‌گونه‌ای عمل کنند که مردم در جریان اخبار و اطلاعات موثق، کامل و دقیق قرار بگیرند و از سوی دیگر، آماج شبهات و شایعات نباشند و به‌تبع آن، جهت‌گیری نادرست نباشند.



[1]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ، ج 13، 228. (01/07/1359)

[2]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ، ج 11، ص 203 ـ 201. (18/09/1358)

[3]. موسوی خمینی، روح‌الله، صحیفه امام(مجموعه سخنرانی و...)، پیشین، ، ج 13، ص 480. (13/10/1359)

خلاصه مطالب مبانی امام (ره) در پایگاه مرشدخان

  • ۱۴۰۰

-

  1. فناوری‌های ارتباطی ـ اطلاعاتی به مجموعه‌ای همگرا از فناوری‌ها و میکروالکترونیک‌ها، کامپیوتینگ‌ها (شامل ماشین‌ها و نرم‌افزارها) ارتباطات راه دور، مخابره و پخش الکترونیک‌های نوری گفته می‌شود.
  2. رسانه‌های جمعی یا وسایل ارتباط‌جمعی ابزارهای ارتباطی‌ای هستند که پیام را از یکی به بسیاری منتقل می‌کنند. "ارتباط‌جمعی" نوعی ارتباط است که در آن افراد زیادی ناآشنا، غیر مشخص و ناهمگون که به‌آسانی قابل‌شمارش نیستند، مشارکت دارند.
  3. مبانی امام خمینی ره در مواجهه با رسانه، باید به‌عنوان مبنای کشور در نحوه مواجهه با همه رسانه‌های نوین و غیر آن باشد.
  4. امام خمینی (رحمه‌الله) درباره چگونگی برخورد با فناوری‌ها و رسانه‌های گروهی دارای اصول و مبانی‌ای هستند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از: الف) رسانه‌های گروهیِ بدون فحشا (رسانه پاک) موردقبول و در غیر این صورت، مردود است. ب) پاک بودن رسانه‌های گروهی از هرگونه ابتذال، فحشا، شبهات و... موجب پاک ماندن جامعه می‌شود. ج) رسانه‌های گروهی باید انعکاس‌دهنده اهداف و خواسته‌های نیروهای انقلابی باشد. د) رسانه‌ها باید دارای استقلال فکری و نفی غرب‌زدگی باشند. ه) مطالب موجود در رسانه‌ها باید صد درصد موثق باشند. و) نباید در رسانه‌ها به مسئولان نظام، اهانتی بشود. ز) نظارت بر رسانه‌ها یکی از کارهای مهم قوای سه‌گانه است.

 

مسئولان در خط مقدم مواجهه با رسانه و فناوری

  • ۱۹۴۹

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← مسئولان در خط مقدم مواجهه با رسانه و فناوری


علاوه بر اینکه، افراد جامعه یک وظیفه ای در برابر فناوری های نوین ارتباطی دارند، افراد مسئول و بخش حاکمیتی هم، وظایفی دارند که با در نظر گرفتن شرایط مقاطع گوناگون جامعه باید با زیر ذرهبین قرار دادن فعالیتهای فرهنگی بخشها و سازمانهای متولی امر و نیز، با رصد کردن عقد قراردادهای کالاهای فرهنگی بیگانه، جلوی هرگونه فعالیت ضد فرهنگی و ضد ارزشیای که مخالف با مبانی اسلام و انقلاب است را بگیرند.

بنابراین، پیشگیری و مقابله دو عنصر اصلی برای کنترل فناوریهای نوین ارتباطی و محصولات فرهنگی جدید محسوب میشود. از آنجائیکه بخش حاکمیتی امکانات زیادی در اختیار داشته و اقدام و عمل برای او بسیار آسانتر از بخش خصوصی و یا یک فرد عادی است، باید در خط مقدم این کارزار قرار داشته باشد.

- با شیوع منکرات و با تظاهرِ به آن باید مقابله کرد. اسلام مرتکبِ منکر را نصیحت و هدایت میکند؛ اما حد هم برای او میگذارد. با صِرف زبان و توصیه نمیشود کاری کرد. قدرت نظام باید جلوِ سیرِ فحشا و فساد را بگیرد.1

- پشت جبهه انقلاب، مردم اند. خط مقدم مسئولانند، بعد وابستگان شدید به مسئولان، بعداً هم خیل انبوه آحاد ملت. اینها فکر کردند که اگر ما بتوانیم کمندی دور این خیل انبوهی که پشت سر مسئولانند، بیندازیم و اینها را در اختیار بگیریم، همه چیز حل خواهد شد.2

 

میتوان کلام مقام معظم رهبری درباره وظایف مسئولان را به دو قسمت تقسیم کرد:

1- -وظایف مسئولان حکومتی:

در اینجا، خطاب مقام معظم رهبری به مسئولان نظام؛ اعم از فرهنگی و غیرفرهنگی است:

  - « اگر امروز با مفاسد اخلاقی و با بی بند و باری در جامعه مقابله صحیح و هوشمندانه شود، آنها جنجال میکنند؛ این بدیهی است. جنجالِ آنها حقیقت را عوض نمیکند، وظیفه را هم عوض نمی کند؛ مسئولان باید بدانند چه میکنند.3

  -باید وسایل عمل خیر و حسنات را در کشور فراهم کنیم، وسایل شرور و آفات را از دسترسها برداریم؛ این وظایف مسئولین حکومت است.4

   - همه مسئولان بخش های مختلف کشور در این زمینه مسئول اند. اجازه ندهید عدّه ای با تکیه به نام آزادی ـ که واقعاً باید بر عنوان مظلوم آزادی گریست که چه سوء استفاده هایی از این نام میشود ـ منکرات و فحشا و بی بندوباری را در جامعه رایج کنند. عکس العملِ آن این است که  عدّه ای به نظام بدبین شوند.5

  - نمی شود گفت دولت به ایمان مردم کاری ندارد؛ نه. مدتی این فکر را ترویج کردند؛ اما این غلط است. دولت وظیفه دار است. چطور وزارت بهداشت با داروفروش های مصنوعی ناصرخسرو مبارزه میکند؛ اما وزارت ارشاد با مخدر فروشهای فرهنگی مبارزه نکند؟! با سم پراکنان فرهنگی مبارزه نکند؟! این، وظیفه دولت است؛ صداوسیما یکجور، وزارت ارشاد یکجور و دستگاههای گوناگون یکجور. وظیفه مهم این است که ما پایه های یک ایمان روشن بینانه و استوار را در ذهن نسلهای جوان و رو به رشد خودمان تقویت کنیم.6

2 -وظایف نخبگان:

مقام معظم رهبری حوزه و دانشگاه را به مثابه مسئولان و دلسوزان نظام قرار داده و تغذیه و اصلاح بخش فرهنگی کشور را به آنان میسپارند:

    - روحانیون خوش فکر و دانشگاهیان مؤمن باید در مقابل ایمان جوانان احساس مسئولیت کنند.7

    - مسئول، حوزه علمیه است. مسئول دینداری مردم، روحانیت است. روحانیت هم مولود و ساخته دست حوزه علمیه است. با این نگاه مسئولیت را بسنجید؛ اینجوری توزین بکنیم مسئولیت را تا بفهمیم بر دوش ما، بار سنگینی که هست، چیست. این یک نکته؛ مسئله آینده نگری.8

   - آن روز ما وقتی که فکر امروز را بکنیم، امروز در خلأ باقی نمی مانیم. امروز در هر خانه ای، در هر مدرسه ای، در هر گوشه ای، به قول یکی از آقایان شاید در هر روستایی اگر برویم، از فناوری اطلاعات یک چیزی آنجا مشاهده میکنیم. حوزه علمیه می خواهد عقب بماند؟ آن روز ای بسا صاحبان افکار گوناگون، مکاتب گوناگون، نحله های منحرف، صاحبان اغراض فاسده بتوانند خیلی آسان کلاسهای درس دانشگاههای شمارا، مدرسه های شمارا، فرزندان شمارا در خانه هایتان در مشت بگیرند، در تصرف بگیرند؛ شما هم هیچ کار نتوانید بکنید. فکر آن روز را حوزه علمیه باید بکند.9

 

مسلماً عمل به این تکلیف و وظیفه، نیازمند برنامه ریزی متقن و حساب شده دارد:

   - بروید مشغول بشوید، برنامه ریزی کنید، کار را شروع کنید، برنامه محکم و متقنی برایش درست کنید، شروع کنید. البته مشکلات خیلی زیاد دارد، حالا وارد کار که شدید، با مشکلات یواش یواش آقایان آشنا میشوند. ولیکن من معتقدم از همه این مشکلات، شما میتوانید با نیروی جوانی و با نیروی عزم و اراده و با ایمانی که دارید، عبور کنید.10

   - امروز برنامه ریزی، یک کار علمی است؛ مثل بقیه کارهای علمی. یک هنر ذاتی و قریحه ای نیست فقط؛ اگرچه حالا آن هم بی تأثیر نیست، اما امروز یک کارِ علمی است. از کسانی که تخصص این کار را دارند، استفاده بشود؛ در همان بدنه کارشناسی حضور پیدا کنند، برنامه ریزی کنند.11

 

به طورکلی و با توجه به دو بخش وظایف مسئولان حاکمیتی و نخبگان، میتوان گفت که مسئولیت حکومت و نخبگان به ویژه، حوزه و دانشگاه در موارد زیر خلاصه میشود:

1 .هیچ گاه وظیفه مسئولان به وسیله مخالفت های طرف مقابل عوض نمی شود؛ چون ماهیت وظیفه، ثابت است و قابل تغییر نیست؛

2 .فراهم کردن زمینه های امنیت فرهنگی، کارهای پسندیده اخلاقی، دسترسی آسان به محصولات فرهنگی سالم و... از مهم ترین وظایف بخش حاکمیتی است؛

3 .برای ایجاد یک فرهنگ شایسته و مترقی علاوه بر نصیحت زبانی، حکومت باید از قدرت بازدارندگی مقتدر و کافی نیز، برخوردار باشد؛

4. حوزه و دانشگاه به عنوان یکی از مهمترین نهادهای تغذیه فرهنگی جامعه، وظیفه دارند تا در زمینه های گوناگون فرهنگی به دولت مشاوره دهند.

5 .برخورد نظام حاکمیتی با هرگونه سوءاستفاده کردن از عنوان «آزادی» جهت عرضه هرگونه کالای فرهنگی بی هویت؛

6 .استفاده از برنامه ریزی دقیق و بهره گیری از نیروی جوان در حوزههای علمیه؛

7 .لزوم کار علمی و کارشناسی شده در حوزه های علمیه برای پشتیبانی از همه بخش ها به ویژه، بخش فرهنگی.

--------------------- 

1بیانات پس از مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ص 90 ( .11 /05 /1380)

2بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ص 129( .1370/05/23)

3بیانات در دیدار اعضای بسیج و پرسنل اداره کل اطلاعات استان همدان، ص 78( .1383/04/16)

4بیانات در دیدار مردم استان ایلام در سالروز ولادت امیرالمؤمنین )علیه السلام(، )1392/02/23.

5بیانات پس از مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ص 90( .1380/05/11)

6بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، ص 66( .29 /03 /1385)

7بیانات در دیدار جوانان و فرهنگیان در مصلای رشت، ص 34( .12 /02 /1380)

8همان

9 بیانات در دیدار جمعی از اساتید، فضلا، مبلغان و پژوهشگران حوزه های علمیه کشور، ص 162( .08 /09 /1386)

10همان ص166

11همان

 

مواجهه دینی و انقلابی با فناوری و رسانه

  • ۱۷۱۹

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← مواجهه دینی و انقلابی با فناوری و رسانه


در موضوع فناوری، خصوصاً فناوری‌های رسانه‌ای، همیشه افرادی هستند که از آن استقبال کرده و خواهان این هستند که این فناوری بدون بررسی عوارض فرهنگی به جامعه عرضه شود و اگر کسی نسبت به این نوع پذیرش غیرعقلانی اعتراض کند، ناراحت شده و موضع می‌گیرند.

اگر انسان به اصول و مبانی دینی و انقلابی خود اعتقاد راسخ داشته باشد و حاضر باشد برای آن اصول و مبانی از جان و مال و سرمایه خود هزینه کند، هیچ‌گاه در مقابل ضد ارزش‌ها و بی‌دینی‌ها کوتاه نیامده و بدون تعارف دیدگاه خود را بیان کرده و بدان عمل می‌کنند؛ حتی اگر طرف مقابل ناراحت شود ولی، او از اخم و ناراحتی مخالفان ترس و واهمه‌ای ندارد.
o «من با آن‌کسی که با تفکر اسلامی میانه‌ای ندارد، هیچ رودربایستی ندارم. شماها را نمی‌گویم؛ شما بچه مسلمان‌های خودمان هستید و دارید مثل من تلاش می‌کنید؛ لیکن آن مخاطبی که فرضاً باور اسلامی در قلب او نیست و او این را نمی‌خواهد و این نوع عمل ما و تصرف ما و فعالیت ما را دوست نمی‌دارد، ما با او هیچ رودربایستی نداریم؛ نمی‌پسندد، نپسندد؛ خوشحال نمی‌شود، نشود؛ تلویزیون را می‌بندد، درنهایت ببندد. البته باید تلاش بکنیم که تلویزیون را نبندد و گوش کند و ببیند؛ اما اگر فرض کردیم کار به آنجا رسید که یا ما باید هدف خودمان را دنبال نکنیم، تا او تلویزیون را نبندد؛ و یا این‌که هدف خودمان را دنبال کنیم، که طبیعتاً او تلویزیون را خواهد بست؛ در اینجا ما دومی را ترجیح می‌دهیم؛ او تلویزیون را ببندد؛ زیرا بسیارند کسانی که تلویزیون را نمی‌بندند و همین را که من می‌گویم، می‌خواهند.»[1]
از این رو مقام معظم رهبری، یکی از مبانی مواجهه با رسانه‌ها را، مواجهه انقلابی دانسته و بیان می‌کنند:
o «بی‌شک در درون کشور ماکسانی هستند که همان انگیزه‌های ضدیت با این گرایشِ به‌اصطلاح "بنیادگرایی" را دارند؛ شما از آن‌ها اصلاً رودربایستی نکنید. در تنظیم برنامهٔ ادب و هنر، یا تنظیم برنامهٔ کودکان، یا فیلم و سریال، هیچ‌وقت این فکر را نکنید که اگر ما این گرایش را نشان دادیم، ممکن است یک تیپ روشن‌فکری که مثلاً خوانندگان فلان مجلهٔ هفتگی هستند، خوششان نیاید؛ به درک، خوششان نیاید! شما اصلاً کاری را بکنید که آن‌ها خوششان نمی‌آید؛ هیچ ملاحظهٔ این چیزها را نکنید؛ نگویید ما این شخصیت را باید تجلیل کنیم، شاید آن‌ها جذب بشوند؛ نه، شما ببینید آیا در تجلیل این شخصیت، نقطهٔ منفی‌ای وجود ندارد؟ نگویید ما باید با این آقا مصاحبه کنیم، یا سخنرانی این آقا را در فلان سمینار یا در فلان مجموعه پخش کنیم، برای اینکه آن جناح هم به این کانال علاقه‌مند بشوند؛ نه، شما نگاه کنید ببینید آیا این حرکت شما برای آن هدف‌گیری اصلی که گفته شد ضرری دارد یا ندارد؛ اگر ضرر دارد، اصلاً ملاحظه نکنید که فلان کسان ممکن است با این کار جذب بشوند؛ نه، بگذارید جذب نشوند؛ کاملاً صریح عمل کنید.»[2]
ازاینجا، معلوم می‌شود که مؤلفه‌های داشتن یک روحیه انقلابی همراه با منطق و اخلاق عبارت است از:
1. سازش نکردن با افرادی که با مبانی فعالیت‌های اسلامی و انقلابی مخالف هستند؛
2. منفعل نشدن در برابر اخم و ناراحتی بیگانگان به خاطر دست رد زدن به محصولات ضد ارزشی آن‌ها؛
3. جذب افراد ضد فرهنگ انقلابی و ضد ارزشی نباید به قیمت از دست دادن فرهنگ اصیل اسلامی ـ انقلابی تمام شود؛
4. اصل در کار فرهنگی وارد نیامدن ضرر به فرهنگ عمومی جامعه است هرچند که برخی از این کار ناراحت شوند؛
5. در برخورد با فناوری‌های نوین، نیروهای فرهنگی باید با روحیه دینی و انقلابی پشتیبان هم باشند.

---------------------------------------------------------------------------------------------------
[1]. بیانات در دیدار با مدیران شبکهٔ دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 393. (07/ 11/ 1370)
[2]. بیانات در دیدار با مدیران شبکهٔ دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 394. (07/ 11/ 1370)

رصد و برخورد حکیمانه با فناوری

  • ۱۹۱۵

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← رصد و برخورد حکیمانه با فناوری


چشم نگهبانی که کوچک‌ترین تحرک درزمینهٔ ورود کالاها، تبلیغات و ابزارهای نوین فرهنگی را زیر نظر داشته و به‌عنوان تابلوی ایست، آن‌ها را مورد تفحص و بررسی قرار می‌دهد، همان رصد فرهنگی‌ای است که سلامت فرهنگی جامعه به هوشیاری، انصاف، خداترسی و وجدان آن بسته است.

«من عرض می‌کنم ما در برخورد با مسائل تهاجمی، پدیده را در اول ورود، حتی قبل از ورود باید بشناسیم. فرض کنید یک‌چیزی، یک فکری، یک روشی در دنیا دارد رایج می‌شود؛ پیدا است که این اینجا خواهد آمد - خب دنیا دنیای ارتباطات است، دنیای اتصال و ارتباط است، نمی‌شود حصار کشید - قبل از آنکه بیاید، به فکر باشید که برخورد حکیمانه با این چیست؟ معنای این همیشه این نیست که ما آن را رد کنیم؛ نه، گاهی یک پدیده‌ای است که ما آن را می‌توانیم قبول کنیم، گاهی پدیده‌ای است که می‌توانیم اصلاح کنیم، گاهی پدیده‌ای است که می‌توانیم یک ذیلی برایش تعریف کنیم که آن ذیل، مشکل آن را برطرف کند.»[1]

یکی از نقاط ضعف دستگاه فرهنگی کشور، توجه نکردن به مقولهٔ رصد فرهنگی است. مدیریت فرهنگی تاکنون در اغلب موارد به دلیل دیر جنبیدن[2] و عدم توجه به رصد فرهنگی، دچار انفعال شده و نتوانسته است، برخورد حکمت‌آمیزی با پدیده‌های نوظهور فناوری داشته باشند. به همین علت، باید عده‌ای با رصد عالمانه و دقیق دنیای فرهنگ و تحولات فضای مجازی، جهان مجازی را جریان‌شناسی کرده و ضمن رؤیت جدیدترین محصولات فرهنگی و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، شیوهٔ برخورد با چنین پدیده‌ای را طراحی کنند.[3]

رصد فرهنگی قبل از ورود کالای فرهنگی به کشور، مهم‌ترین وظیفه حکومت است که به سه نوع قابل‌اجراست:

نوع اول: پذیرش صددرصدی: درصورتی‌که، همه تبعات آن مفید و سودمند به حال جامعه باشد.

نوع دوم: رد صددرصدی: درصورتی‌که، همه تبعات آن مضر و فساد آور باشد.

نوع سوم: رد و پذیرش ترکیبی (پذیرش به‌اندازه منافع): درصورتی‌که، بخشی از تبعات آن که سالم، سودمند و مفید باشد، موردپذیرش قرار می‌گیرد. و بخش دیگر آن‌که دارای محتوای فاسد و مضر است، رد می‌شود.

مقام معظم رهبری در یکی از بیانات خود به این نوع برخورد با کالاها و ابزارهای نوین فرهنگی وارداتی اشاره می‌کنند:

«ما آنچه را که می‌گیریم، ارزیابی کنیم، ببینیم به درد ما می‌خورد یا نه. اگر صد در صد به در ما می‌خورد، صد در صد قبول کنید؛ اگر صد در صد به درد ما نمی‌خورد و مضر است، صد در صد رد کنید. اگر بین این دوتاست، به همان اندازه‌ای که به درد می‌خورد، قبول کنید، مابقی‌اش را رد کنید.»[4]

در همین راستا، به مطالبی از کتاب شبکه عنکبوتی اشاره می‌شود که در بخش «راهبرد هدایت و جهت‌دهی به مصرف فضای مجازی» آمده است:

«به دلیل نبود رصد فرهنگی از جانب متولیان، خود ایشان نیز به همان راهی می‌روند که کاربران رفته‌اند و آن راه نیز مسیر طراحی‌شدهٔ مالکان رسانه است. چنین برخوردی، انفعال محض بوده که به تعبیر امام خامنه‌ای زشت‌ترین نوع برخورد با مقولات فرهنگی است.[5] بنابراین، پایهٔ اول هدایت و جهت‌دهی به مصرف، رصد فرهنگی است. خاصیت پایش و رصد عالمانه، نظام‌مند و مستمر فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی برای کشور، اتخاذ تدابیر لازم برای مواجهه به‌موقع و مبتکرانه با آن‌ها است. گاهی تدبیر اقتضایش پذیرش صددرصدی است، گاهی مقتضای آن پذیرش مشروط به ایجاد تغییر در پدیده‌های نوظهور است و گاهی نیز رد صددرصدی را به دنبال دارد.»[6]

بنابراین، با یک نگاه دقیق به مسئله فضای مجازی می‌توان به‌جرئت گفت که از مهم‌ترین پایه‌های دژ محافظت از ورود فرهنگ بیگانه به داخل کشور، رصد فرهنگی است. البته، رصدی که با انفعال، بی‌حوصلگی، بی‌مسئولیتی و بی‌وجدانی همراه نباشد و بر سه اصل پذیرش کامل، رد کامل و پذیرش نسبی استوارشده باشد.

 


[1]. بیانات مقام معظم رهبری، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 19/9/1392

[2]. «دیر جنبیدن، دیر فهمیدن، دیر به فکر علاج افتادن، این اشکالات را دارد که بعد شما دچار مشکلاتی می‌شوید که نمی‌توانید با آنها مواجه بشوید.»(همان)

[3]. شبکه عنکبوتی، ص 302.

[4].  بیانات در دیدار معلمان استان فارس، ص 22. (12/2/1387)

[5]. «در مقابل فرهنگ مهاجم، بدترین کار، انفعال است؛ زشت‌ترین کار، انفعال است؛ خسارت‌بارترین کار، انفعال است. فرهنگ مهاجم نباید ما را منفعل بکند؛ حداکثر این است که بگوییم خیلی خب، ما در مقابل این نمی‌توانیم یک حرکتی انجام بدهیم؛ اما منفعل هم نمی‌شویم. منفعل شدن و پذیرفتن تهاجم دشمن، خطایی است که بایستی از آن پرهیز کرد.» (همان)

[6]. کهوند، محمد، پیشین، ص 392.

عقب‌افتادگی در فناوری، منجر به عقب‌افتادگی فرهنگی می‌شود

  • ۱۶۱۶

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← عقب‌افتادگی در فناوری، منجر به عقب‌افتادگی فرهنگی می‌شود


علم به همراه خود تولید محصولات متنوع و متکثر می‌آورد؛ تولیدات گوناگون، عرصه‌های مختلف از قبیل اقتصاد، سیاست، امنیت، فرهنگ و... را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، باید توجه ویژه‌ای به بحث زیربنایی علم و خودکفایی علمی و پرهیز از واردات بی‌رویه داشت وگرنه، فرهنگ، مقهور تولیدات غربی خواهد شد.

  • «عقب‌ماندگی علمی همراهِ خود عقب‌ماندگی اقتصادی و فرهنگی و نظامی و بقیهٔ عقب‌ماندگی‌ها را هم به بار می‌آورد.»[1]
  • «وقتی علم نباشد، صنعت نیست. وقتی صنعت نباشد، بسیاری از ثروت‌های جامعه کشف نمی‌شود. وقتی صنعت نباشد، همهٔ موجودی برای به دست آوردن صنعت روز خرج می‌شود؛ دنباله‌روی از بیگانه و گرفتنِ ناگزیرِ فرهنگ بیگانه و تبعیت ناگزیر از سیاست‌های بیگانه هم به دنبالش پدید می‌آید. همهٔ این‌ها ناشی از بی‌علمی است. بنابراین علم باید در کشور ترویج شود. یکی از کارهای مهم انقلاب همین بود؛ علم را در داخل کشور ترویج کرد.»[2]
  • «امروز آن دورانی است که باید با ابزار دانش و معرفت و تلاش علمی، کاری کنیم که عقب‌افتادگی‌های تحمیلی دوران طولانی سلطهٔ استبداد در این کشور، جبران شود؛ آن دورانی که نگذاشتند استعدادها شکوفا گردد؛ نگذاشتند هویت اصلی و حقیقی این ملت، خود را نشان دهد؛ به‌تبع ورود کالاهای صنعتی که نتیجهٔ پیشرفت علم و صنعت غرب بود در همه‌چیز، آن را به غرب وابسته کردند؛ کالاهای فکری و فرهنگی را وارد این کشور کردند و به اولین کاری که دست زدند، بی‌اعتقاد کردن قشر تحصیل‌کردهٔ این کشور به موجودی خودش بود؛ به فرهنگ خودی، به رسوم و آداب خودی، به دانش خودی، به استعداد شکوفا و درخشانی که در نسل ایرانی وجود داشت.»[3]

بنابراین، می‌توان در نحوه روبه‌رو شدن با فناوری‌های نوین ارتباطی این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که اگر جامعه‌ای خود را ازنظر علمی به حدی از پیشرفت و ترقی برساند که دیگر وابستگی شدید علمی به بیگانگان نداشته باشد و بتواند همه محصولات موردنیاز داخل به‌ویژه، محصولات فرهنگی را با کیفیت بالایی تولید کند؛ اولاً: دیگر با چشم و گوش بسته و به خاطر نیاز مبرم، اقدام به پذیرش بی‌چون‌وچرای کالاهای فرهنگی غرب نمی‌کند. ثانیاً: فرهنگ خود را تحت‌الشعاع کالاهای غیربومی قرار نمی‌دهد. ثالثاً: می‌تواند با صدور کالاهای فرهنگی تولیدشده بر اساس معیارهای دینی و اخلاقی، بر کشورهای دیگر ازنظر فرهنگی تأثیرگذار باشد.

 


[1]. بیانات در دیدار با انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان سراسر کشور، ص 18. (19/ 02/ 1386)

[2]. بیانات در دیدار دانشجویان در ماه مبارک رمضان، ص 181. (10/ 08/ 1383)

[3]. بیانات در مراسم فارغ‌التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ص 97. (12/ 06/ 1377)

رعایت خطوط قرمز در برخورد با فناوری‌ها

  • ۱۷۳۰

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← رعایت خطوط قرمز در برخورد با فناوری‌ها


نگاه درست به مسائل کلی و قوانین اجرایی نظام‌های سیاسی جهان این نکته را به ما می‌آموزد که همه کشورها دارای یک خطوط قرمزی هستند که برای حفظ یک سلسله از مسائل داخلی و اجتماعی جامعه خود به آن‌ها پایبندند.

یکی دیگر از مبانی مقام معظم رهبری در مواجهه با فناوری‌های نوین ارتباطی این است که در محصولات فرهنگی وارداتی باید تخطی نکردن از خط قرمزهای دینی و انقلابی رعایت شود.

اگر بخواهیم مهم‌ترین این خط قرمزها نام ببریم، می‌توان به: قانون‌گرایی، مردم‌محوری، حفظ استقلال، حفظ جمهوریت، حفظ انقلاب، حفظ اصل نظام، دشمن‌ستیزی، حفظ ولایت‌فقیه، حفظ نیروهای کارآمد جوان و... اشاره کرد.

  • «همه مطبوعات باید توجّه داشته باشند که خطّ قرمزی وجود دارد و از این خطّ قرمز، هیچ‌کس نباید عبور کند. نه این‌که ما اجازه نمی‌دهیم؛ در هیچ جای دنیا اجازه نمی‌دهند. در به‌اصطلاح، دمکراتیک‌ترین کشورها هم اجازه نمی‌دهند.»[1]
  • «اما دو نکته مسلم است: نکته اول این‌که، تکیه اصلی ما به نیروهای خودی است. شما باید همت کنید؛ شما باید بسازید؛ شما باید مهارت به دست بیاورید؛ همچنان که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گام‌های بسیار بلندی در این راه برداشتید. کسانی که اطلاعات و اخبار را دارند، می‌دانند که امروز، آشنایی، مهارت و تسلط جوانان ما در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بر تجهیزات پیچیده و مدرن، ده‌ها برابر بیش از قبل از انقلاب است. امروز ما روی پای خودمان هستیم. نکته دوم این‌که، محصول این‌همه دستاورد، برای حفاظت از انقلاب است؛ حفاظت از این گوهر گران‌بهایی که ملت ما با خون خود آن را به دست آورده است. حفاظت از استقلال، آزادی ملی، سرسپرده نبودن و دنباله‌رو قدرت‌های بزرگ نبودن. این، همان نکته‌ای است که قدرت‌های بزرگ را از ملت ایران خشمگین می‌کند.»[2]
  • «در راه حفظ نظام مقدّس جمهوری اسلامی و برای اقامه این بنای رفیع و مستحکم که امید آینده امّت اسلامی است و امروز هم مایه امید امّت اسلامی است، باید مبارزه و مجاهدت کرد، باید سختی‌ها را تحمّل نمود.»[3]
  • «امام در ساخت و مهندسی نظام جمهوری اسلامی، همه عناصر و اجزایی را که می‌توانست این نظام را استوار و ماندگار کند، مورد ملاحظه قرار داد و با مهارتِ تمام این عناصر اصلی را در درون این بنای شامخ و مستحکم کار گذاشت. این عناصر اصلی عبارت است از اسلام، مردم، قانون‌گرایی و دشمن‌ستیزی.»[4]

بنابراین، رعایت خط قرمزها در مواجهه با فناوری و رسانه‌های ارتباطی نوین از مبانی مهمی است که باعث محفوظ ماندن از خطراتی می‌شود که ممکن است شخص، گروه یا فرهنگ عمومی جامعه را تهدید کند؛ خط قرمزهایی که با گذشتن از آن‌ها ممکن است ضرری متوجه جامعه شود که دیگر نتوان آن ضرر را با هیچ‌چیزی جبران کرد. از این رو فناوری‌ها و رسانه‌ها نباید خطوط قرمز را رد کنند.

 


[1]. بیانات در دیدار مدیران و مسئولان مطبوعات کشور، ص 33. (13/02/1375)

[2]. بیانات در جمع پرسنل «پایگاه هوایی شهید بابایی» اصفهان، ص 106. (18/ 07/ 1371)

[3]. بیانات در دیدار اعضای شورای نگهبان، ص 213. (24/10/1382)

[4]. بیانات در اجتماع زائران مرقد مطهر امام خمینی (رحمه الله)، ص 51. (14/03/1380)

پذیرش رسانه خودی و مخالفت با رسانه غیرخودی

  • ۱۶۷۰

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ←پذیرش رسانه خودی و مخالفت با رسانه غیرخودی


ازآنجایی‌که رسانه‌ها ارتباط تنگاتنگی با زندگی روزمره افراد جامعه داشته و به سبب همین ارتباط نزدیک، تأثیرگذاری مهمی ـ چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی ـ بر فرهنگ، اقتصاد، سیاست، اخلاق عمومی و در یک جمله، سبک زندگی جامعه خواهند داشت، اعمال وسواس در برخورد با رسانه امری طبیعی و ضروری به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر، به دلیل تفاوت ماهوی نظام سلطه و نظام مقدس جمهوری اسلامی، رسانه‌های نظام سلطه و وابستگان رسانه‌ای آن، در تلاشند تا سبک زندگی مردم کشور را مطابق میل خود تغییر دهند.

  • «این‌ها (آمریکایی‌ها) توانسته‌اند با کمک ابزارهای پیشرفته تبلیغاتی و ارتباطاتی ـ با همین تلویزیون، با همین هنر، با همین هالیوود، با همین بازی‌های اینترنتی و رایانه‌ای، با همین ارتباطات سریع در دنیا ـ سر بشریت را کلاه بگذارند. ادعای تمدن می‌کنند اما، تمدن ندارند؛ واقعاً وحشی محض هستند.»[1]

این خصیصه خطرناک رسانه‌های غیرخودی زمانی خطرناک‌تر می‌شود که بدانیم جاده رسانه‌ای رسانه‌های غیر خودی، برخلاف نظر بسیاری، جاده‌ای دو طرفه نیست؛ بلکه یک طرفه است.

  • «امروز جاده رسانه‌ای و ارتباطات، یک جاده دوجانبه و چندجانبه نیست؛ یک جاده یک‌طرفه است؛ یعنی باید گفت آنچه را که صاحبان قدرت رسانه‌ای و امپراتوری رسانه‌ای می‌پسندند، با استفاده از علم و فناوری پیشرفته، به زوایای دنیا منتشر و منعکس می‌کنند.»[2]

از این رو، پذیرش رسانه خودی و مخالفت با رسانه‌های غیر خودی واضح و بدیهی است. مقام معظم رهبری بارها مخالفت خود را با رسانه‌های غیرخودی ابراز کرده‌اند.

  • «عوامل استکبار، امروز فیلم بد درست می‌کنند، نوار بد درست می‌کنند، حرفهای بد درست می‌کنند، شعر بد می‌گویند، داستان بد می‌نویسند و این همه را، در داخل کشور، بین نوجوانان، جوانان و مردم عادّی پخش و منتشر می‌کنند و یا از طریق ماهواره، رواج می‌دهند. این مورد اخیر - ماهواره - واقعاً گنداب فسادی است که تیرهای زهرآگین خود را به سمت ملتها و کشورها هدفگیری می‌کند. بحمداللَّه سال گذشته، مجلس شورای اسلامی، با حسن فهم قضیه، ماهواره را ممنوع کرد.»[3]

همچنین ایشان علاوه بر ابراز مخالفت، رسانه‌های خودی را به مقابله با این جریان رسانه‌ای فرا می‌خوانند. برخی از بیانات معظم له در این زمینه بدین شرح است:

  • «صداوسیما، باید استقلال فکری و عملی ملت ایران، نظام جمهوری اسلامی و اصل «نه شرقی و نه غربی» را با ارائه فرهنگ و اندیشه و هنر خودی و اصیل و غنی، ترویج و تحکیم کند و در برابر فرهنگ و هنر و اندیشه تحمیلی و بیگانه، حالت تهاجمی داشته باشد و باید با انتخاب بهترین شیوه‌ها و بلیغ‌ترین زبان‌ها، غبار غربت و انزوا را از چهره مفاهیم عمیق اسلام و حقایق درخشانِ قرآن بسترد و ارمغانی را که ملت‌های مسلمان در سراسر جهان، از نظام جمهوری اسلامی انتظار می‌برند؛ در دسترس آنان قرار دهد.»[4]
  • «صداوسیما قرارگاه مقدم و فعال مقابله با جنگ نرم است و مدیران و کارکنان رسانه ملی، سرداران و سربازان این جنگ نرم هستند.»[5]
  • «ما یک مأموریتِ محوری برای رسانه ملی قائل هستیم، که الزاماتی دارد و این مأموریت ملی اهداف کلانی را هم با خودش همراه دارد. به نظر ما آن مأموریتِ محوری عبارت است از مدیریت و هدایت فکر، فرهنگ، روحیه، اخلاقِ رفتاری جامعه، جهت‌دهی به فکر و فرهنگ عمومی، آسیب زدایی از فکر و فرهنگ و اخلاق جامعه، تشویق به پیشرفت ـ یعنی روحیه دادن ـ و زدودن احساس عقب‌ماندگی.»[6]

با دقت در سخنان مقام معظم رهبری این نکته قابل استنباط است که رسانه‌های غیرخودی به دودسته تقسیم می‌شوند: یکی، رسانه غیرخودی خارجی و دیگری، رسانه غیرخودی داخلی. درواقع، می‌توان رسانه غیرخودی داخلی را سنگر و پایگاه رسانه غیرخودی خارجی به شمار آورد.

  • «بدانید این توطئه که شما بخواهید به‌وسیله رادیوهایتان در ایران اسلامی، همان برنامه‌هایی را که در اروپای شرقی و در بعضی از کشورهای دیگر به وجود آوردید، به وجود بیاورید، این نشدنی است؛ این خیال خامی است... بعضی از این مطبوعاتی که امروز [در داخل] هستند، پایگاه‌های دشمن‌اند؛ همان کاری را می‌کنند که رادیو و تلویزیون‌های بی.بی.سی و امریکا و رژیم صهیونیستی می‌خواهند بکنند.»[7]

بنابراین، تشخیص رسانه‌های خودی از غیرخودی و جلوگیری از فعالیت رسانه‌های غیرخودی امری لازم و ضروری است.

  • «برادران عزیز، خواهران عزیز! در مسئلهٔ فرهنگ، بنده احساس یک ولنگاری می‌کنم؛ در دستگاه‌های فرهنگی -اعم از دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی- یک نوع ولنگاری و بی‌اهتمامی در امر فرهنگ وجود دارد؛ چه در تولیدِ کالایِ فرهنگیِ مفید که کوتاهی می‌کنیم، چه در جلوگیری از تولید کالای فرهنگی مضر که کوتاهی می‌کنیم. اهمّیّت کالای فرهنگی از کالای مصرفی جسمانی کمتر نیست، بیشتر است. فرض کنید مرتّب تکرار بکنند که مثلاً فلان‌جور پفک مضر است، نخورید؛ حالا مگر ضررش چقدر است، چه‌جور ضرری است، چه میزان ضرر دارد، برای چند درصد از مردم ضرر دارد؟ این را دائماً میگویند، امّا ضرر فلان‌جور فیلم یا فلان‌جور کتاب یا فلان‌جور بازی رایانه‌ای یا امثال اینها را کسی جرئت نمی‌کند بگوید که نبادا متّهم بشوند به اینکه جلوی آزادی اطّلاعات و جریان آزاد اطّلاعات را گرفته‌اند. آن‌هایی که اساس این حرفها هستند، خودشان بیشتر از ما در این مسائل سخت‌گیری می‌کنند؛ این را باور کنید. حالا آزادترین مناطق دنیا از لحاظ اطّلاعات، مثلاً فرض کنید دولتهای غربی‌اند، ازجمله آمریکا؛ از خبرهای دقیق و روشنی که از آمریکا می‌رسد در کنترل اطّلاعات افراد و انگشت گذاشتن روی آن چیزهایی که دستگاه روی آنها حسّاس است، انسان واقعاً تعجّب می‌کند؛ ما یک‌دهم آنها کنترل اطّلاعاتی نداریم و نمی‌کنیم. بمجرّد اینکه [در اینجا] یک فیلمی را ممنوع کردند یا فرض کنید که یک جریان رایانه‌ای را مثلاً محدود کردند یا ممنوع کردند، فوراً آنها سروصدا بلند می‌کنند، ما هم باورمان می‌آید؛ ما هم باور می‌کنیم که واقعاً کار خطایی کرده‌ایم. نه آقا، باید مراقبت کرد! وظیفهٔ ما تولید کالای فرهنگی مفید و جلوگیری از کالای فرهنگیِ مضر است. بنده در این زمینه احساس یک ولنگاری‌ای می‌کنم؛ باید این را شماها در نظر داشته باشید و اهمّیّت بدهید.»[8]

با توجه به بیانات مقام معظم رهبری درباره رسانه‌های خودی و غیرخودی، می‌توان گفت که برخی از ویژگی‌های رسانه‌های غیرخودی عبارت‌اند از:

  1. اجرای برنامه‌های هم‌سو با مبانی و خواسته‌های آمریکا و استکبار جهانی؛
  2. پایگاه رسانه‌های غربی بودن در تحقق اهداف برنامه‌ریزی‌شده آنان؛
  3. دارای سیاست فریب جوامع در لباس تمدن با تولید کالاها و ابزارهای تبلیغاتی و ارتباطاتی از قبیل بازی‌های رایانه‌ای و...؛
  4. یک‌طرفه بودن جاده رسانه‌ای و ارتباطاتی جهت القای هر آنچه خودشان می‌پسندند و خلع کردن مخاطب از بروز هرگونه واکنشی در مقابل این القائات.

همچنین رسانه‌های خودی در مواجهه با این رسانه‌ها موظفند این موارد را رعایت کنند:

  1. استقلال فکری و عملی داشتن رسانه‌های خودی با تکیه بر قاعده «نه شرقی و نه غربی؛ جمهوری اسلامی»؛
  2.  ترویج فرهنگ اصیل و غنی خود و مقابله با فرهنگ‌های بی‌ریشه و تحمیلی بیگانه؛
  3. زدودن غبار غربت و انزوا از چهره مفاهیم عمیق و حقایق درخشان اسلام و انقلاب با بهترین شیوه‌ها و بلیغ‌ترین زبان‌ها؛
  4. مدیریت و هدایت فکر، فرهنگ، روحیه، اخلاقِ رفتاری جامعه، جهت‌دهی به فکر و فرهنگ عمومی، آسیب زدایی از فکر و فرهنگ و اخلاق جامعه، تشویق به پیشرفت و زدودن احساس عقب‌ماندگی؛
  5. خود را قرارگاه خط مقدم مقابله با جنگ نرم بدانند؛
  6. قرار گرفتن مدیران و کارمندان رسانه‌های خودی جزء سرداران و سربازان جنگ نرم؛

 


[1]. بیانات در دیدار علما و روحانیون استان همدان، ص 74. (15/ 04/ 1383)

[2]. بیانات در دیدار مدیران و برنامه‌سازان رسانه‌ای کشورهای مختلف، ص 40. (26/ 02/ 1385)

[3]. بیانات در دیدار روحانیون و مبلغان اسلامی، 1375.2.26.

[4]. حسینی خامنه‌ای، علی، مکتوبات (مجموع بیانات، خطبه‌ها و مصاحبه‌ها)[نرم‌افزار]، 24 جلدی، حکم انتصاب آقای محمد هاشمی به سمت ریاست سازمان صدا و سیما، ص 87. (02/06/1368)

[5]. بیانات، دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما با رهبر انقلاب. (20/07/1394)

[6]. بیانات در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما، ص 42. (11/09/1383)

[7]. بیانات در دیدار جوانان در مصلای بزرگ تهران، ص 24. (18/10/ 1377)

[8]. بیانات در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، 1395.3.16.

بدبینی نسبت به رسانه‌های دشمن

  • ۱۷۰۲

 مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ←بدبینی نسبت به رسانه‌های دشمن


با توجه به اینکه، رسانه‌های تبلیغ‌کننده فرهنگ بیگانه به‌طور مستقیم به‌وسیله دشمنان و با بودجه آنان اداره می‌شوند، عقل سلیم حکم می‌کند که انسان به هر چیزی که به دشمن مربوط می‌شود بااحتیاط، وسواس، هوشیاری و سوءظن مواجه شود تا تیر زهرآلود دشمن در ناحیه فرهنگ و اصالت به او اصابت نکند.

یکی دیگر از مبانی مقام معظم رهبری درباره مواجهه با فناوری‌های نوین ارتباطی،‌ بدبین بودن به رسانه‌هایی است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در حال سم‌پاشی فرهنگی، اعتقادی و اخلاقی در جامعه هستند.

  • «سوءظن به جریان رسانه‌ای دشمن؛ یکی از چیزهایی که خیلی لازم است، سوءظن به جریان رسانه‌ای دشمن است. امروز یکی از بخش‌های پُرخرج دشمنان ما عبارت است از بخش رسانه؛ خیلی پُرخرج است برایشان؛ یعنی هزینه می‌کنند، پول می‌گذارند، آدم‌های متخصّص می‌آورند؛ خیلی خرج دارد برایشان؛ علیه چه کسی؟ علیه جمهوری اسلامی. خب، اصلاً همت این جریان رسانه‌ای این است که بر روی یک نقاطی تکیه کند که جمهوری اسلامی را می‌تواند زمین‌گیر کند؛ مثلاً ایجاد یأس، ایجاد نقاط منفی، نقاط منفی را درشت کردن، نقاط مثبت را بکلّی حذف کردن.»[1]
  • «وقتی ما می‌گوییم دشمن داریم، می‌گویند:"آقا، شما دچار توهّمید؛ توهّم توطئه." خود این مطرح کردن توهّم توطئه، به نظر ما یک توطئه است؛ برای این‌که حسّاسیّت‌ها را کم کنند [می‌گویند]:"آقا، دشمن چیست، کدام دشمنی؟" واضح‌ترین چیزها را انکار می‌کنند.»[2]
  • «عده‌ای تا کلمه دشمن تکرار می‌شود، ناراحت می‌شوند اما این تکرار و هشدار، هم"چون تکرار کلمه شیطان در قرآن مجید، با هدف ایجاد هوشیاری دائم انجام می‌شود و درواقع، "شناخت توطئه" است نه"توهم توطئه."»[3]

ازاینجا، معلوم می‌شود که وظیفه افراد جامعه و مسئولان فرهنگی در برخورد با رسانه‌های دشمن عبارت‌اند از:

  1. بی‌اعتمادی نسبت به برنامه‌های تولیدی و خوش‌بین نبودن به آن‌ها؛
  2. خنثی کردن برنامه‌های تبلیغی آن‌ها درزمینهٔ تخریب انقلاب و ناکارآمد جلوه دادن نظام جمهوری اسلامی؛
  3. جدی گرفتن وجود دشمن و غافل نشدن از او؛
  4. شناخت توطئه دشمن؛
  5. اهتمام مبارزه با دشمن همانند ضرورت مقابله با شیطان.
 

[1]. بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان. (12/04/95)

[2].بیانات در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه الله). (14/03/95)

[3]. بیانات در دیدار نخبگان علمی. (28/07/95)

پذیرش دانش غیربومی و عدم پذیرش فرهنگ غیربومی

  • ۱۴۶۵

یکی از راهبردهای مهم مواجهه با فناوریها، یادگیری دانش تولید آن فناوری است. کشور ما به دلیل حضور طولانی مدت نظام استبداد و سلطه، دچار عق افتادگی شدید علمی است. بدیهی است برای جبران این عقب افتادگی، لازم است علم را از دارندگان آن فرا بگیریم.

  • «واقعیت این است که ما دویست سال از علم دنیا عقب مانده‌ایم؛ اما معنای رسیدن به مرزهای دانش این نیست که راهی را که اروپایی‌ها در طول دویست سال رفته‌اند، ما هم همان راه را در طول دویست سال برویم؛ بعد به آن‌جایی که امروز رسیده‌اند، برسیم؛ نه، این حرفها نیست؛ ما راه‌های میانبر پیدا می‌کنیم. ما علم را از دست اروپایی‌ها می‌قاپیم. ما از یاد گرفتن ننگمان نمی‌کند. اسلام می‌گوید قوام دنیا به چند گروه است؛ یکی از آنها کسانی هستند که وقتی نمی‌دانند، درصدد یاد گرفتن باشند؛ از یادگرفتن ننگشان نکند. ما دانشهایی را که امروز فرآوردهٔ ذهن و مغز و عقل بشر است، یاد می‌گیریم؛ آنچه را که بلد نیستیم، با کمال میل می‌آموزیم و به استادمان هم احترام می‌کنیم. به کسی که به ما علم بیاموزد، بی‌احترامی نمی‌کنیم؛ اما گرفتن علم از دیگری نباید به معنای این باشد که شاگرد باید تا ابد شاگرد بماند؛ نه، امروز شاگردیم، فردا می‌شویم استاد آنها؛ کمااین‌که آن‌ها یک روز شاگرد ما بودند، اما الان شده‌اند استاد ما.»[1]

در مسئله یادگیری دانش و اخذ فناوری از شرق و غرب، بسیاری از افراد دچار اشتباه بزرگی شدند. آن‌ها به جای فراگیری فناوری و علم، تحت تأثیر فرهنگ غربی یا شرقی قرار گرفته و به روشنفکران غربزده یا شرق زده بدل شدند.

  • «در زمان قاجاریه اولین بار نشانه‌ها و نمونه‌های فرهنگ غربی وارد کشور شد. ایرانی‌های اعیانِ درباری آن روز که اولین قشرهایی بودند که با اروپایی‌ها ارتباط برقرار کردند، نخستین چیزی که یاد گرفتند، دانش نبود؛ عادات و رفتار و نحوهْ معاشرت آن‌ها را یاد گرفتند. این خطِّ اشتباه و خطا از همان‌جا ترسیم شد. عده‌ای فکر می‌کنند چون غربی‌ها ازلحاظ علمی بر ما برتری دارند، پس ما باید فرهنگ و عقاید و آداب معاشرت و آداب زندگی و روابط اجتماعی و سیاسی‌مان را از آن‌ها یاد بگیریم؛ این اشتباه است.»[2]
  • «غرب در تهاجم همه‌جانبه خود، ایمان و خصال اسلامی ما را نیز هدف قرار داد و در سایه متاع دانش خود که همه بدان احساس نیاز می‌کردند، فرهنگ اباحیگری و بی‌مبالاتی در دین و اخلاق را که خود دچار آن است مصرانه به جوامع ما صادر کرد.»[3]

این افراد به دلیل جایگاه ویژه اجتماعی در کشور، به سرعت بر فرهنگ عمومی اثرگذارند و بازتاب اثرگذاری آنان بسیار خطرناک است؛ زیرا زمینه ساز تسلط فرهنگی غرب و شرق بر کشور هستند.

  • «تسلط فرهنگی از تسلط اقتصادی و از تسلط سیاسی هم خطرناک‌تر است.»[4]

درواقع، با یک نگاه دقیق می‌توان پی برد که امر فرهنگ و هر آنچه با فرهنگ در ارتباط است، چه قدر از اهمیت بالایی برخوردار بوده که با کمترین غفلتی ممکن است مسیر عمومی یک جامعه از جهت فکری، اعتقادی، اقتصادی،‌ سیاسی و... را از مسیر مستقیم و صحیح خود منحرف کند. از اینرو در فراگیری علم از غرب یا شرق، باید از تأثیرپذیری فرهنگی به شدت اجتناب کرد.

  • «شاگردی کردن در علم، به معنای تقلید کردن در فرهنگ نیست؛ این نکتهٔ بسیار مهمی است.»[5]

چند نکته اساسی را می‌توان از بیانات مقام معظم رهبری درباره نحوه برخورد با فناوری‌های نوین برداشت کرد:

  1. فرهنگ، تقلیدپذیر نیست. برخلاف علم که می‌توان موارد مفید آن را از دیگران دریافت کرد؛
  2. برتری علمی به‌هیچ‌وجه برتری فرهنگی نمی‌آورد؛
  3. بیگانگان در نفوذ فرهنگی خود فقط به یک جنبه بسنده نکرده بلکه، همه جوانب فرهنگی جامعه را در نظر می‌گیرند؛
  4. اباحیگری در دین و اخلاق از مهم‌ترین اهداف صدور فرهنگ غرب و بیگانه به جوامع اسلامی است؛
  5. خطر تسلط فرهنگی به‌مراتب بیشتر و ویران‌کننده‌تر از تسلط اقتصادی و سیاسی است.


[2]. حسینی خامنه‌ای، علی، پیشین، دیدار جوانان، اساتید، معلمان و دانشجویان دانشگاه‌های استان همدان، ص 93. (17/ 04/ 1383)

[3]. همان، بیانات در مراسم گشایش هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی، ص 152. (18/ 09/ 1376)

[4]. همان، بیانات در اجتماع بزرگ مردم اراک، ص 25. (24/08/1379)

نپذیرفتن بی‌قیدوشرط فناوری

  • ۱۵۳۷

لزوم مراعات کردن بایدها و نبایدهای دینی و به‌عبارت‌دیگر، هنجارها و ناهنجاری‌های اجتماعی جامعه اسلامی در همه ابعاد از قبیل: آموزش، پژوهش، تبلیغات، تولید محتوای خبر و... امری ضروری و مورد تأیید عقلانی به شمار می‌رود.

«نمی‌شود بی‌قیدوشرط، هرچه را که از آن سوی مرزها می‌فرستند ـ اعم از کالای فرهنگی و هم‌چنین امواج تبلیغی و فرهنگی ـ پذیرفت. دشمن در کمین است؛ به‌خصوص در کمین جوانان.»[1]

در اینجا، به چند نمونه از دلایل عدم پذیرش بی قید و شرط فناوری از دیدگاه مقام معظم رهبری اشاره می‌شود:

1-7-1- ترویج فساد و فحشا با فناوری‌های نوین

  • «اولین اقدام آن‌ها هم این است که جوان را به بی‌بندوباری و فساد سوق دهند و فروغ حیا را در او بمیرانند.»[2]
  • «این مورد اخیر ـ ماهواره ـ واقعاً گنداب فسادی است که تیرهای زهرآگین خود را به سمت ملت‌ها و کشورها هدف‌گیری می‌کند.»[3]
  • «گرایش به مسائل جنسی و شهوانی و امثال این‌ها در سینما، یک مقدار عاملش همین است. می‌خواهند فیلم جاذبه پیدا کند، لذا یک‌مشت افرادِ بخصوصی را جمع می‌کنند. متأسفانه این عیب بزرگی است که در بسیاری از فیلم‌های ما دیده می‌شود... بحثِ سانسور نیست؛ بحثِ این است که ما نباید به ذهن و دل جوان چیزی را بدهیم که او را به سمت گناه و فساد می‌لغزاند. این غیر از آزاد گذاشتن فکر برای انتخاب در مسئله‌ای است. شما می‌دانید که مسائل احساساتی به کسی فرصت انتخاب نمی‌دهد؛ انسان را به سمتی می‌کشاند، بدون اینکه قدرت انتخاب داشته باشد. این‌ها را من نمی‌پسندم.»[4]
  • «در سطح وسیعی از عالم، بر ضد اسلام فیلم می‌سازند و در تلویزیون‌های بین‌المللی منتشر کرده و پخش می‌کنند. هرکسی این فیلم را تماشا کند، اگر خبر از اسلام نداشته باشد، نسبت به اسلام بدبین خواهد شد. رادیوها، خبرنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و خبرهای آنان، دائماً در سطح عالم علیه اسلام و علیه ارزش‌های اسلامی کار می‌کنند. این، یک نمونه از پیشرفت تجهیزات دشمنان اسلام است.»[5]
  • «امروز صدها سایت اصلی و هزاران سایت فرعی در اینترنت وجود دارد که هدف عمده‌شان این است که تفکرات اسلامی و بخصوص تفکرات شیعی را موردتهاجم قرار دهند. تهاجم هم تهاجم استدلالی نیست؛ از روش‌های تخریبی و از روش‌های روان‌شناسانه و غیره استفاده می‌کنند.»[6]

2-7-1- مخدوش کردن چهره اسلام و اعتقادات دینی

3-7-1- ضربه زدن به انقلاب اسلامی و از بین بردن آن

 «بودجه تصویب می‌کنند که از طریق اینترنت، انقلاب ایران را از بین ببرند؛ جمهوری اسلامی را سرنگون کنند! ببینید چه قدر این دشمن، دشمن درمانده‌ای است.»[7]

بنابراین، فناوری‌های نوین و رسانه‌های گروهی نوظهور در صورتی می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند که فاقد ویژگی‌های زیر باشند:

  1. مخل آسایش و امنیت فردی و اجتماعی نباشند؛
  2. مضر به حال عقاید دینی و آداب‌ورسوم ملی نباشند؛
  3. در راستای تخریب اصول اساسی انقلاب اسلامی نباشند؛
  4. با هدف ترویج فحشا از قبیل عکس، صوت، فیلم، مجلاتِ مبتذل و انحرافی و... نباشند؛


[1]. همان، بیانات در جمع مردم ارومیه در استادیوم تختی، ص 20. (27/06/1375)

[2]. همان، بیانات در دیدار اعضای اتحادیه‌های انجمنهای اسلامی دانش‌آموزان و مسئولان امور تربیتی سراسر کشور، ص 170. (08/ 12/ 1379)

[3]. همان، بیانات در دیدار روحانیون و مبلغان، در آستانهٔ «ماه محرم»، ص 44. (26/ 02/ 1375)

[4]. همان، بیانات در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر، ص 79. (01/ 05/ 1380)

[5]. همان، سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از جانبازان، خانواده‌های معظم شهدا، اسرا، ص 345. (24/ 08/ 1368)

[6]. همان، بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری، ص 167. (27/ 11/ 1379)

[7]. همان، بیانات در دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن، ص 225. (06/ 11/ 1388)

سلب سلطه دشمن از فناوری و رسانه و کنترل آنها

  • ۱۵۶۲

یکی دیگر از راه‌های صحیح مواجهه با فناوری‌های نوین ارتباطی این است که کنترل آن در اختیار کشور باشد. چه آنکه اگر یک فناوری، بخصوص فناوری رسانه‌ای تحت کنترل نباشد، خسارات زیادی را در جنبه‌های گوناگون بر کشور تحمیل خواهد کرد.

متاسفانه، بنا به دلایل متعدد، تاکنون مسئولان فضای مجازی کشور، کاری جدی برای کنترل ابزارهای نوین رسانه‌ای انجام نداده‌اند و دستورات مقام معظم رهبری در این خصوص اجرایی نشده است.

  • «این فضای مجازی امروز از فضای حقیقیِ زندگی ما چند برابر بزرگ‌تر شده؛ بعضی‌ها اصلاً در فضای مجازی تنفّس می‌کنند؛ اصلاً آنجا تنفّس می‌کنند، زندگی‌شان در فضای مجازی است. جوانان هم سروکار دارند با فضای مجازی، با انواع و اقسام چیزها و کارها، با برنامه‌های علمی‌اش، با اینترنتش، با شبکه‌های اجتماعی‌اش، با مبادلات و امثال این‌ها سروکار دارند؛ خب، اینجا لغزشگاه است. هیچ‌کس نمی‌گوید آقا جادّه نکش. اگر شما در یک منطقه‌ای جادّه‌ای لازم دارید، خیلی خب، جادّه بکش، جادّهٔ اتوبان هم بکش امّا مواظب باش! آنجایی که ریزش کوه محتمل است، آنجا محاسبه لازم را بکنید. ما به دستگاه‌های ارتباطی خودمان، به مجموعه وزارت ارتباطات و شورای عالی مجازی ـ که بنده از آن هم گله دارم ـ  سفارشمان این است. ما نمی‌گوییم این راه را ببندید؛ نه، این‌که بی‌عقلی است. یک کسانی نشسته‌اند، فکر کرده‌اند، یک راهی بازکرده‌اند به‌عنوان این فضای مجازی و به قول خودشان سایبری؛ خیلی خب، از این استفاده کنید منتها استفاده درست بکنید؛ دیگران دارند استفاده درست می‌کنند؛ بعضی از کشورها طبق فرهنگ خودشان این دستگاه‌ها را قبضه کرده‌اند. ما چرا نمی‌کنیم؟ چرا حواسمان نیست؟ چرا رها می‌کنیم این فضای غیرقابل‌کنترل و غیر منضبط را؟»[1] 

برای کنترل فناوری، باید سلطه بیگانگان از آن فناوری سلب گردد. این عمل زمینه‌ای را برای تبدیل یک ابزار خطرناک، ناسالم و مضر به یک ابزار کاملاً مفید و مطابق با فرهنگ داخلی مهیا می‌سازد.

  • «همین مسئله مهندسی اطلاعات، این ابزارهای جدیدی که وارد میدان شده است، این‌ها همه ابزارهایی هستند برای تسلّط بر فرهنگ یک کشور. بنده با این حرف نمی‌خواهم بگویم این ابزارها را از زندگی خودمان خارج کنیم؛ نه، این‌ها ابزارهایی هستند که می‌توانند مفید واقع بشوند امّا، سلطه دشمن را از این ابزارها بایستی سلب کرد.»[2]
  • «نمی‌توانید شما برای این‌که مثلاً فرض بفرمایید رادیو و تلویزیون داشته باشید، رادیوتلویزیونتان را بدهید در اختیار دشمن؛ اینترنت هم همین‌جور است، فضای مجازی هم همین‌جور است، دستگاه‌های اطّلاعانی و ابزارهای اطّلاعانی هم همین‌جور است، این‌ها را نمی‌شود در اختیار دشمن قرار داد؛ امروز در اختیار دشمن است؛ وسیله و ابزار نفوذ فرهنگی است؛ ابزار سلطه فرهنگی دشمن است.»[3]

کنترل فناوری رسانه‌ای، موجب ایجاد مزیت رقابتی با رقبای منطقه‌ای و بین المللی خواهد شد. زیرا پس از کنترل فناوری‌های نوین ارتباطی، محتوای تولید شده بومی، اثرگذاری حداکثری خواهد داشت؛ زیرا دیگر بوسیله دشمن، مهندسی (اطلاعات و ارتباطات) نخواهد شد. همچنین امکان تولید مقرون به صرفه فناوری‌های نوین در کشور ایجاد شده و زمینه حضور سرمایه گذاران به وجود خواهد آمد.

  • «امروز رقبای ما زیادند؛ چه رقبای منطقه‌ای، چه رقبای بین‌المللی. ما باید در مقابل این رقبا خود را از مزیت‌های رقابتی برخوردار کنیم. ظرفیت بالا در کمّ و کیف محصولات، هر دو موردنظر است. نباید کمیت، کیفیت را تحت‌الشعاع قرار دهد، و به‌عکس.»[4]

با توجه به مطالب بیان‌شده، نکات زیر از بیانات مقام معظم رهبری استنباط می‌شود:

  1. ابزارهای جدید ارتباطی در صورت سلب سلطه دشمن می‌توانند از ابزارهای مفید فرهنگی واقع شوند؛
  2. رادیو، تلویزیون، اینترنت،‌ فضای مجازی و ابزارهای اطلاعاتی که جزء ابزارهای نفوذ فرهنگی و سلطه فرهنگی دشمن به شمار می‌آیند، نباید کنترل آن در دست دشمن باشد؛
  3. بستن فضای مجازی با همه امکاناتش از قبیل برنامه‌های علمی، مبادلات مالی، شبکه‌های اجتماعی و... راه صحیحی نبوده و باید آن را بر اساس فرهنگ خود مدیریت کرده و برای آن قانون‌های کنترلی وضع کرد؛
  4. پس از سلب سلطه دشمن از فناوری‌های نوین ارتباطی باید باید کیفیت و کمیت تولید محصولات را مدنظر قرار داد.


[1]. همان، بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان. (13/02/95)

[2]. همان، بیانات در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه الله). (14/03/95)

[3]. همان.

[4]. همان، بیانات در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما، ص 42. (11/09/1383)

اتکا به توانمندی بومی در تولید فناوری

  • ۱۵۲۱

یکی دیگر از مبانی مقام معظم رهبری در مواجهه با فناوری‌های نوین ارتباطی که رابطه مستقیمی با اقتصاد مقاومتی هم دارد،‌ عبارت است از نوآوری، اختراع خلاقانه، تکیه به استعدادهای داخلی جهت تولید کالاهای باکیفیت فرهنگی، اقتصادی، نظامی و... که در بی‌نیاز شدن هر چه بیشتر کشور از بیگانگان تأثیر شگرفی دارد.

  • «آنچه امروز جنجال آمریکایی‌ها علیه ایران را به وجود آورده و این‌ها را دستپاچه کرده، این است که این‌ها دارند می‌بینند که ایران نیروگاه هسته‌ای را به وجود آورده و می‌تواند برق هسته‌ای تولید کند و سوخت و خوراک آن را هم خودش در داخل تولید می‌کند. این، اولین نقطه نگرانی این‌هاست... از این ناراحت‌اند که این دانش در داخل رشد کرده و روییده است؛ یعنی درواقع، بومی است. البته، این به معنای آن نیست که ما این دستگاه را اختراع کردیم؛ نه، بلکه به این معناست که ما برای فراگیری این کار درِ خانه آن‌ها نرفتیم.»[1]
  • «اعتقادمان این است که باید به تقویت ساخت درونی نظام اهمّیت بدهیم؛ این اساس کار است. از درون، خودمان را باید تقویت کنیم. تقویت درونی با اندیشه کامل، با نگاه عاقلانه و خردمندانه چیزی است ممکن؛ چه به‌وسیله پیشرفت علمی، چه به‌وسیله ساخت و مدیریت درست اقتصادی؛ این‌ها کارهایی است که به نظر ما ممکن است.»[2]
  • «آمریکایی‌ها با انقلاب اسلامی دشمن‌اند، با جمهوری اسلامی دشمن‌اند، با این پرچمی که شما مردم بلند کردید دشمن‌اند و این دشمنی با این چیزها فرو نخواهد نشست؛ علاج مقابله با این دشمنی هم فقط یک‌چیز است و آن، تکیه به اقتدار ملی و به توان داخلی ملی و مستحکم کردن هرچه بیشتر ساخت درونی کشور [است]. هرچه در این زمینه ما کار بکنیم، کم است.»[3]
  • «بارها به ملت ایران عرض کردیم، بازهم عرض می‌کنیم؛ این دستاوردی که در قضیه فناوری هسته‌ای به دست ملت ایران افتاد، این‌یک دستاورد عظیم و تاریخی است؛ و ملت ایران زیر بار منت هیچ‌کس هم نیست. این‌یک دانش بومی‌شده است؛ این را استعداد و شوق‌وذوق جوانان شما و درایت مسئولان شما برای ملت ایران به ارمغان آورده است؛ مال ملت ایران است و هیچ قدرتی هم قادر نیست این امتیاز را، این فناوری را و این حق بزرگ را از ملت ایران سلب کند.»[4]

بنابراین، آنچه مسلم است، بی‌نیازی از فناوری‌های بیگانه در همه زمینه‌ها اعم از فرهنگی، اقتصادی، نظامی، خصوصاً فناوری‌های نوین ارتباطی درگرو اتکا به استعدادهای بومی و توان داخلی البته، با یک عزم ملی به همراه نظم مدیریتی امکان‌پذیر خواهد بود.

اگر خواسته باشیم به عبارت گویاتر به توضیح این مطلب بپردازیم، باید گفت که اتکا به تولید فناوری بومی درواقع، همان رسیدن به اقتصاد مقاومتی است در بُعد اقتصاد و نیز، دست‌یابی به فرهنگ مقاومتی در بُعد فرهنگ است.

 



[1]. همان، بیانات در دیدار هیئت علمی و کارشناسان جهاد دانشگاهی، ص 12. (01/04/1383)

[2]. همان، بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری در پایان اجلاس دور روزه خبرگان، ص 29. (14/06/1392)

[3]. همان،‌ بیانات در دیدار مردم آذربایجان به مناسبت قیام بیست و نهم بهمن مردم تبریز، ص 44. (28/11/1392)

[4]. همان، بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت میلاد حضرت علی (علیه‌السلام)، ص 19. (26/04/1387)

خلاصه مطالب مبانی مقام معظم رهبری در پایگاه مرشدخان

  • ۱۴۱۳

 از منظر مقام معظم رهبری، امروز جاده رسانه‌ای و ارتباطات، یک جاده دوجانبه و چندجانبه نیست؛ یک جاده یک‌طرفه است؛ یعنی باید گفت آنچه را که صاحبان قدرت رسانه‌ای و امپراتوری رسانه‌ای می‌پسندند، با استفاده از علم و فناوری پیشرفته، به زوایای دنیا منتشر و منعکس می‌کنند.

  1. رسانه‌ها در تولید برنامه‌های خود، ملزم به رعایت خطوط قرمز اسلام و انقلاب اسلامی هستند.

  2. در مبارزه با جنگ رسانه‌ای دشمن و مسائل پیرامون آن، مسئولان در خط مقدم جبهه فرهنگی هستند و نباید بار سنگین این مبارزه را بر دوش مردم گذاشته و از وظایف خود شانه خالی کنند.

  3. درصورتی‌که کار علمی صورت نپذیرد، کشور محتاج به فناوری غیربومی می‌شود. فناوری غیربومی با خود فرهنگ غیربومی به همراه خواهد آورد. بنابراین تولید فناوری بومی یک ضرورت انکارناپذیر است. در این زمینه باید اتکای کشور به فناوری‌های بومی باشد.

  4. نباید به بهانه جذب مخالفان، در تولید برنامه‌های گوناگون و کارهای رسانه‌ای، از اصول اساسی اسلامی و انقلابی کوتاه آمد.

  5. واردات فناوری بدون قید و شرط ممنوع است. فناوری باید مطابق با مبانی دینی و اسلامی وارد و ترویج شود.

  6. بدبینی به رسانه دشمن، از اصول اولیه مواجهه با رسانه‌ها است.

  7. فناوری‌های نوین ارتباطی زمانی برای کشور مفید هستند که تحت سلطه دشمن مدیریت نشوند و سلب سلطه دشمن، یکی از اولویت‌های مهم کشور است.

  8. حکومت در مسئله فرهنگ، دو تکلیف مهم دارد؛ تولید کالای فرهنگی مفید و جلوگیری از کالای فرهنگی مضر.

استفتاء از دفتر مقام معظم رهبری

  • ۱۱۷۶

 

´شماره استفتاء: 590041

پاسخ به شبهات و سوالات