مبانی و راهبردهای مقام معظم رهبری در مواجهه با رسانه و فناوری‌های نوین

مسئولان در خط مقدم مواجهه با رسانه و فناوری

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر رسانه
۱۷۸۶

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← مسئولان در خط مقدم مواجهه با رسانه و فناوری

علاوه بر اینکه، افراد جامعه یک وظیفه ای در برابر فناوری های نوین ارتباطی دارند، افراد مسئول و بخش حاکمیتی هم، وظایفی دارند که با در نظر گرفتن شرایط مقاطع گوناگون جامعه باید با زیر ذرهبین قرار دادن فعالیتهای فرهنگی بخشها و سازمانهای متولی امر و نیز، با رصد کردن عقد قراردادهای کالاهای فرهنگی بیگانه، جلوی هرگونه فعالیت ضد فرهنگی و ضد ارزشیای که مخالف با مبانی اسلام و انقلاب است را بگیرند.

بنابراین، پیشگیری و مقابله دو عنصر اصلی برای کنترل فناوریهای نوین ارتباطی و محصولات فرهنگی جدید محسوب میشود. از آنجائیکه بخش حاکمیتی امکانات زیادی در اختیار داشته و اقدام و عمل برای او بسیار آسانتر از بخش خصوصی و یا یک فرد عادی است، باید در خط مقدم این کارزار قرار داشته باشد.

- با شیوع منکرات و با تظاهرِ به آن باید مقابله کرد. اسلام مرتکبِ منکر را نصیحت و هدایت میکند؛ اما حد هم برای او میگذارد. با صِرف زبان و توصیه نمیشود کاری کرد. قدرت نظام باید جلوِ سیرِ فحشا و فساد را بگیرد.¹

- پشت جبهه انقلاب، مردم اند. خط مقدم مسئولانند، بعد وابستگان شدید به مسئولان، بعداً هم خیل انبوه آحاد ملت. اینها فکر کردند که اگر ما بتوانیم کمندی دور این خیل انبوهی که پشت سر مسئولانند، بیندازیم و اینها را در اختیار بگیریم، همه چیز حل خواهد شد.²

میتوان کلام مقام معظم رهبری درباره وظایف مسئولان را به دو قسمت تقسیم کرد:

1- -وظایف مسئولان حکومتی:

در اینجا، خطاب مقام معظم رهبری به مسئولان نظام؛ اعم از فرهنگی و غیرفرهنگی است:

- « اگر امروز با مفاسد اخلاقی و با بی بند و باری در جامعه مقابله صحیح و هوشمندانه شود، آنها جنجال میکنند؛ این بدیهی است. جنجالِ آنها حقیقت را عوض نمیکند، وظیفه را هم عوض نمی کند؛ مسئولان باید بدانند چه میکنند.³

-باید وسایل عمل خیر و حسنات را در کشور فراهم کنیم، وسایل شرور و آفات را از دسترسها برداریم؛ این وظایف مسئولین حکومت است.⁴

- همه مسئولان بخش های مختلف کشور در این زمینه مسئول اند. اجازه ندهید عدّه ای با تکیه به نام آزادی ـ که واقعاً باید بر عنوان مظلوم آزادی گریست که چه سوء استفاده هایی از این نام میشود ـ منکرات و فحشا و بی بندوباری را در جامعه رایج کنند. عکس العملِ آن این است که عدّه ای به نظام بدبین شوند.⁵

- نمی شود گفت دولت به ایمان مردم کاری ندارد؛ نه. مدتی این فکر را ترویج کردند؛ اما این غلط است. دولت وظیفه دار است. چطور وزارت بهداشت با داروفروش های مصنوعی ناصرخسرو مبارزه میکند؛ اما وزارت ارشاد با مخدر فروشهای فرهنگی مبارزه نکند؟! با سم پراکنان فرهنگی مبارزه نکند؟! این، وظیفه دولت است؛ صداوسیما یکجور، وزارت ارشاد یکجور و دستگاههای گوناگون یکجور. وظیفه مهم این است که ما پایه های یک ایمان روشن بینانه و استوار را در ذهن نسلهای جوان و رو به رشد خودمان تقویت کنیم.⁶

2 -وظایف نخبگان:

مقام معظم رهبری حوزه و دانشگاه را به مثابه مسئولان و دلسوزان نظام قرار داده و تغذیه و اصلاح بخش فرهنگی کشور را به آنان میسپارند:

- روحانیون خوش فکر و دانشگاهیان مؤمن باید در مقابل ایمان جوانان احساس مسئولیت کنند.⁷

- مسئول، حوزه علمیه است. مسئول دینداری مردم، روحانیت است. روحانیت هم مولود و ساخته دست حوزه علمیه است. با این نگاه مسئولیت را بسنجید؛ اینجوری توزین بکنیم مسئولیت را تا بفهمیم بر دوش ما، بار سنگینی که هست، چیست. این یک نکته؛ مسئله آینده نگری.⁸

- آن روز ما وقتی که فکر امروز را بکنیم، امروز در خلأ باقی نمی مانیم. امروز در هر خانه ای، در هر مدرسه ای، در هر گوشه ای، به قول یکی از آقایان شاید در هر روستایی اگر برویم، از فناوری اطلاعات یک چیزی آنجا مشاهده میکنیم. حوزه علمیه می خواهد عقب بماند؟ آن روز ای بسا صاحبان افکار گوناگون، مکاتب گوناگون، نحله های منحرف، صاحبان اغراض فاسده بتوانند خیلی آسان کلاسهای درس دانشگاههای شمارا، مدرسه های شمارا، فرزندان شمارا در خانه هایتان در مشت بگیرند، در تصرف بگیرند؛ شما هم هیچ کار نتوانید بکنید. فکر آن روز را حوزه علمیه باید بکند.⁹

مسلماً عمل به این تکلیف و وظیفه، نیازمند برنامه ریزی متقن و حساب شده دارد:

- بروید مشغول بشوید، برنامه ریزی کنید، کار را شروع کنید، برنامه محکم و متقنی برایش درست کنید، شروع کنید. البته مشکلات خیلی زیاد دارد، حالا وارد کار که شدید، با مشکلات یواش یواش آقایان آشنا میشوند. ولیکن من معتقدم از همه این مشکلات، شما میتوانید با نیروی جوانی و با نیروی عزم و اراده و با ایمانی که دارید، عبور کنید.¹⁰

- امروز برنامه ریزی، یک کار علمی است؛ مثل بقیه کارهای علمی. یک هنر ذاتی و قریحه ای نیست فقط؛ اگرچه حالا آن هم بی تأثیر نیست، اما امروز یک کارِ علمی است. از کسانی که تخصص این کار را دارند، استفاده بشود؛ در همان بدنه کارشناسی حضور پیدا کنند، برنامه ریزی کنند.¹¹

به طورکلی و با توجه به دو بخش وظایف مسئولان حاکمیتی و نخبگان، میتوان گفت که مسئولیت حکومت و نخبگان به ویژه، حوزه و دانشگاه در موارد زیر خلاصه میشود:

1 .هیچ گاه وظیفه مسئولان به وسیله مخالفت های طرف مقابل عوض نمی شود؛ چون ماهیت وظیفه، ثابت است و قابل تغییر نیست؛

2 .فراهم کردن زمینه های امنیت فرهنگی، کارهای پسندیده اخلاقی، دسترسی آسان به محصولات فرهنگی سالم و... از مهم ترین وظایف بخش حاکمیتی است؛

3 .برای ایجاد یک فرهنگ شایسته و مترقی علاوه بر نصیحت زبانی، حکومت باید از قدرت بازدارندگی مقتدر و کافی نیز، برخوردار باشد؛

4. حوزه و دانشگاه به عنوان یکی از مهمترین نهادهای تغذیه فرهنگی جامعه، وظیفه دارند تا در زمینه های گوناگون فرهنگی به دولت مشاوره دهند.

5 .برخورد نظام حاکمیتی با هرگونه سوءاستفاده کردن از عنوان «آزادی» جهت عرضه هرگونه کالای فرهنگی بی هویت؛

6 .استفاده از برنامه ریزی دقیق و بهره گیری از نیروی جوان در حوزههای علمیه؛

7 .لزوم کار علمی و کارشناسی شده در حوزه های علمیه برای پشتیبانی از همه بخش ها به ویژه، بخش فرهنگی.

---------------------

1بیانات پس از مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ص 90 ( .11 /05 /1380)

2بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ص 129( .1370/05/23)

3بیانات در دیدار اعضای بسیج و پرسنل اداره کل اطلاعات استان همدان، ص 78( .1383/04/16)

4بیانات در دیدار مردم استان ایلام در سالروز ولادت امیرالمؤمنین )علیه السلام(، )1392/02/23.

5بیانات پس از مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ص 90( .1380/05/11)

6بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، ص 66( .29 /03 /1385)

7بیانات در دیدار جوانان و فرهنگیان در مصلای رشت، ص 34( .12 /02 /1380)

8همان

9 بیانات در دیدار جمعی از اساتید، فضلا، مبلغان و پژوهشگران حوزه های علمیه کشور، ص 162( .08 /09 /1386)

10همان ص166

11همان

مواجهه دینی و انقلابی با فناوری و رسانه

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر رسانه
۱۵۶۳

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← مواجهه دینی و انقلابی با فناوری و رسانه

در موضوع فناوری، خصوصاً فناوری‌های رسانه‌ای، همیشه افرادی هستند که از آن استقبال کرده و خواهان این هستند که این فناوری بدون بررسی عوارض فرهنگی به جامعه عرضه شود و اگر کسی نسبت به این نوع پذیرش غیرعقلانی اعتراض کند، ناراحت شده و موضع می‌گیرند.

اگر انسان به اصول و مبانی دینی و انقلابی خود اعتقاد راسخ داشته باشد و حاضر باشد برای آن اصول و مبانی از جان و مال و سرمایه خود هزینه کند، هیچ‌گاه در مقابل ضد ارزش‌ها و بی‌دینی‌ها کوتاه نیامده و بدون تعارف دیدگاه خود را بیان کرده و بدان عمل می‌کنند؛ حتی اگر طرف مقابل ناراحت شود ولی، او از اخم و ناراحتی مخالفان ترس و واهمه‌ای ندارد.
o «من با آن‌کسی که با تفکر اسلامی میانه‌ای ندارد، هیچ رودربایستی ندارم. شماها را نمی‌گویم؛ شما بچه مسلمان‌های خودمان هستید و دارید مثل من تلاش می‌کنید؛ لیکن آن مخاطبی که فرضاً باور اسلامی در قلب او نیست و او این را نمی‌خواهد و این نوع عمل ما و تصرف ما و فعالیت ما را دوست نمی‌دارد، ما با او هیچ رودربایستی نداریم؛ نمی‌پسندد، نپسندد؛ خوشحال نمی‌شود، نشود؛ تلویزیون را می‌بندد، درنهایت ببندد. البته باید تلاش بکنیم که تلویزیون را نبندد و گوش کند و ببیند؛ اما اگر فرض کردیم کار به آنجا رسید که یا ما باید هدف خودمان را دنبال نکنیم، تا او تلویزیون را نبندد؛ و یا این‌که هدف خودمان را دنبال کنیم، که طبیعتاً او تلویزیون را خواهد بست؛ در اینجا ما دومی را ترجیح می‌دهیم؛ او تلویزیون را ببندد؛ زیرا بسیارند کسانی که تلویزیون را نمی‌بندند و همین را که من می‌گویم، می‌خواهند.»[1]
از این رو مقام معظم رهبری، یکی از مبانی مواجهه با رسانه‌ها را، مواجهه انقلابی دانسته و بیان می‌کنند:
o «بی‌شک در درون کشور ماکسانی هستند که همان انگیزه‌های ضدیت با این گرایشِ به‌اصطلاح "بنیادگرایی" را دارند؛ شما از آن‌ها اصلاً رودربایستی نکنید. در تنظیم برنامهٔ ادب و هنر، یا تنظیم برنامهٔ کودکان، یا فیلم و سریال، هیچ‌وقت این فکر را نکنید که اگر ما این گرایش را نشان دادیم، ممکن است یک تیپ روشن‌فکری که مثلاً خوانندگان فلان مجلهٔ هفتگی هستند، خوششان نیاید؛ به درک، خوششان نیاید! شما اصلاً کاری را بکنید که آن‌ها خوششان نمی‌آید؛ هیچ ملاحظهٔ این چیزها را نکنید؛ نگویید ما این شخصیت را باید تجلیل کنیم، شاید آن‌ها جذب بشوند؛ نه، شما ببینید آیا در تجلیل این شخصیت، نقطهٔ منفی‌ای وجود ندارد؟ نگویید ما باید با این آقا مصاحبه کنیم، یا سخنرانی این آقا را در فلان سمینار یا در فلان مجموعه پخش کنیم، برای اینکه آن جناح هم به این کانال علاقه‌مند بشوند؛ نه، شما نگاه کنید ببینید آیا این حرکت شما برای آن هدف‌گیری اصلی که گفته شد ضرری دارد یا ندارد؛ اگر ضرر دارد، اصلاً ملاحظه نکنید که فلان کسان ممکن است با این کار جذب بشوند؛ نه، بگذارید جذب نشوند؛ کاملاً صریح عمل کنید.»[2]
ازاینجا، معلوم می‌شود که مؤلفه‌های داشتن یک روحیه انقلابی همراه با منطق و اخلاق عبارت است از:
1. سازش نکردن با افرادی که با مبانی فعالیت‌های اسلامی و انقلابی مخالف هستند؛
2. منفعل نشدن در برابر اخم و ناراحتی بیگانگان به خاطر دست رد زدن به محصولات ضد ارزشی آن‌ها؛
3. جذب افراد ضد فرهنگ انقلابی و ضد ارزشی نباید به قیمت از دست دادن فرهنگ اصیل اسلامی ـ انقلابی تمام شود؛
4. اصل در کار فرهنگی وارد نیامدن ضرر به فرهنگ عمومی جامعه است هرچند که برخی از این کار ناراحت شوند؛
5. در برخورد با فناوری‌های نوین، نیروهای فرهنگی باید با روحیه دینی و انقلابی پشتیبان هم باشند.

---------------------------------------------------------------------------------------------------
[1]. بیانات در دیدار با مدیران شبکهٔ دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 393. (07/ 11/ 1370)
[2]. بیانات در دیدار با مدیران شبکهٔ دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 394. (07/ 11/ 1370)

رصد و برخورد حکیمانه با فناوری

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه
۱۷۵۲

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← رصد و برخورد حکیمانه با فناوری

چشم نگهبانی که کوچک‌ترین تحرک درزمینهٔ ورود کالاها، تبلیغات و ابزارهای نوین فرهنگی را زیر نظر داشته و به‌عنوان تابلوی ایست، آن‌ها را مورد تفحص و بررسی قرار می‌دهد، همان رصد فرهنگی‌ای است که سلامت فرهنگی جامعه به هوشیاری، انصاف، خداترسی و وجدان آن بسته است.

«من عرض می‌کنم ما در برخورد با مسائل تهاجمی، پدیده را در اول ورود، حتی قبل از ورود باید بشناسیم. فرض کنید یک‌چیزی، یک فکری، یک روشی در دنیا دارد رایج می‌شود؛ پیدا است که این اینجا خواهد آمد - خب دنیا دنیای ارتباطات است، دنیای اتصال و ارتباط است، نمی‌شود حصار کشید - قبل از آنکه بیاید، به فکر باشید که برخورد حکیمانه با این چیست؟ معنای این همیشه این نیست که ما آن را رد کنیم؛ نه، گاهی یک پدیده‌ای است که ما آن را می‌توانیم قبول کنیم، گاهی پدیده‌ای است که می‌توانیم اصلاح کنیم، گاهی پدیده‌ای است که می‌توانیم یک ذیلی برایش تعریف کنیم که آن ذیل، مشکل آن را برطرف کند.»[1]

یکی از نقاط ضعف دستگاه فرهنگی کشور، توجه نکردن به مقولهٔ رصد فرهنگی است. مدیریت فرهنگی تاکنون در اغلب موارد به دلیل دیر جنبیدن^{^[2]} و عدم توجه به رصد فرهنگی، دچار انفعال شده و نتوانسته است، برخورد حکمت‌آمیزی با پدیده‌های نوظهور فناوری داشته باشند. به همین علت، باید عده‌ای با رصد عالمانه و دقیق دنیای فرهنگ و تحولات فضای مجازی، جهان مجازی را جریان‌شناسی کرده و ضمن رؤیت جدیدترین محصولات فرهنگی و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، شیوهٔ برخورد با چنین پدیده‌ای را طراحی کنند.[3]

رصد فرهنگی قبل از ورود کالای فرهنگی به کشور، مهم‌ترین وظیفه حکومت است که به سه نوع قابل‌اجراست:

نوع اول: پذیرش صددرصدی: درصورتی‌که، همه تبعات آن مفید و سودمند به حال جامعه باشد.

نوع دوم: رد صددرصدی: درصورتی‌که، همه تبعات آن مضر و فساد آور باشد.

نوع سوم: رد و پذیرش ترکیبی (پذیرش به‌اندازه منافع): درصورتی‌که، بخشی از تبعات آن که سالم، سودمند و مفید باشد، موردپذیرش قرار می‌گیرد. و بخش دیگر آن‌که دارای محتوای فاسد و مضر است، رد می‌شود.

مقام معظم رهبری در یکی از بیانات خود به این نوع برخورد با کالاها و ابزارهای نوین فرهنگی وارداتی اشاره می‌کنند:

«ما آنچه را که می‌گیریم، ارزیابی کنیم، ببینیم به درد ما می‌خورد یا نه. اگر صد در صد به در ما می‌خورد، صد در صد قبول کنید؛ اگر صد در صد به درد ما نمی‌خورد و مضر است، صد در صد رد کنید. اگر بین این دوتاست، به همان اندازه‌ای که به درد می‌خورد، قبول کنید، مابقی‌اش را رد کنید.»[4]

در همین راستا، به مطالبی از کتاب شبکه عنکبوتی اشاره می‌شود که در بخش «راهبرد هدایت و جهت‌دهی به مصرف فضای مجازی» آمده است:

«به دلیل نبود رصد فرهنگی از جانب متولیان، خود ایشان نیز به همان راهی می‌روند که کاربران رفته‌اند و آن راه نیز مسیر طراحی‌شدهٔ مالکان رسانه است. چنین برخوردی، انفعال محض بوده که به تعبیر امام خامنه‌ای زشت‌ترین نوع برخورد با مقولات فرهنگی است.^{^[5]} بنابراین، پایهٔ اول هدایت و جهت‌دهی به مصرف، رصد فرهنگی است. خاصیت پایش و رصد عالمانه، نظام‌مند و مستمر فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی برای کشور، اتخاذ تدابیر لازم برای مواجهه به‌موقع و مبتکرانه با آن‌ها است. گاهی تدبیر اقتضایش پذیرش صددرصدی است، گاهی مقتضای آن پذیرش مشروط به ایجاد تغییر در پدیده‌های نوظهور است و گاهی نیز رد صددرصدی را به دنبال دارد.»[6]

بنابراین، با یک نگاه دقیق به مسئله فضای مجازی می‌توان به‌جرئت گفت که از مهم‌ترین پایه‌های دژ محافظت از ورود فرهنگ بیگانه به داخل کشور، رصد فرهنگی است. البته، رصدی که با انفعال، بی‌حوصلگی، بی‌مسئولیتی و بی‌وجدانی همراه نباشد و بر سه اصل پذیرش کامل، رد کامل و پذیرش نسبی استوارشده باشد.

[1]. بیانات مقام معظم رهبری، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 19/9/1392

[2]. «دیر جنبیدن، دیر فهمیدن، دیر به فکر علاج افتادن، این اشکالات را دارد که بعد شما دچار مشکلاتی می‌شوید که نمی‌توانید با آنها مواجه بشوید.»(همان)

[3]. شبکه عنکبوتی، ص 302.

[4]. بیانات در دیدار معلمان استان فارس، ص 22‌. (12/2/1387)

[5]. «در مقابل فرهنگ مهاجم، بدترین کار، انفعال است؛ زشت‌ترین کار، انفعال است؛ خسارت‌بارترین کار، انفعال است. فرهنگ مهاجم نباید ما را منفعل بکند؛ حداکثر این است که بگوییم خیلی خب، ما در مقابل این نمی‌توانیم یک حرکتی انجام بدهیم؛ اما منفعل هم نمی‌شویم. منفعل شدن و پذیرفتن تهاجم دشمن، خطایی است که بایستی از آن پرهیز کرد.» (همان)

[6]. کهوند، محمد، پیشین، ص 392.

عقب‌افتادگی در فناوری، منجر به عقب‌افتادگی فرهنگی می‌شود

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه
۱۴۶۳

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← عقب‌افتادگی در فناوری، منجر به عقب‌افتادگی فرهنگی می‌شود

علم به همراه خود تولید محصولات متنوع و متکثر می‌آورد؛ تولیدات گوناگون، عرصه‌های مختلف از قبیل اقتصاد، سیاست، امنیت، فرهنگ و... را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، باید توجه ویژه‌ای به بحث زیربنایی علم و خودکفایی علمی و پرهیز از واردات بی‌رویه داشت وگرنه، فرهنگ، مقهور تولیدات غربی خواهد شد.

«عقب‌ماندگی علمی همراهِ خود عقب‌ماندگی اقتصادی و فرهنگی و نظامی و بقیهٔ عقب‌ماندگی‌ها را هم به بار می‌آورد.»^{^[1]}
«وقتی علم نباشد، صنعت نیست. وقتی صنعت نباشد، بسیاری از ثروت‌های جامعه کشف نمی‌شود. وقتی صنعت نباشد، همهٔ موجودی برای به دست آوردن صنعت روز خرج می‌شود؛ دنباله‌روی از بیگانه و گرفتنِ ناگزیرِ فرهنگ بیگانه و تبعیت ناگزیر از سیاست‌های بیگانه هم به دنبالش پدید می‌آید. همهٔ این‌ها ناشی از بی‌علمی است. بنابراین علم باید در کشور ترویج شود. یکی از کارهای مهم انقلاب همین بود؛ علم را در داخل کشور ترویج کرد.»^{^[2]}
«امروز آن دورانی است که باید با ابزار دانش و معرفت و تلاش علمی، کاری کنیم که عقب‌افتادگی‌های تحمیلی دوران طولانی سلطهٔ استبداد در این کشور، جبران شود؛ آن دورانی که نگذاشتند استعدادها شکوفا گردد؛ نگذاشتند هویت اصلی و حقیقی این ملت، خود را نشان دهد؛ به‌تبع ورود کالاهای صنعتی که نتیجهٔ پیشرفت علم و صنعت غرب بود در همه‌چیز، آن را به غرب وابسته کردند؛ کالاهای فکری و فرهنگی را وارد این کشور کردند و به اولین کاری که دست زدند، بی‌اعتقاد کردن قشر تحصیل‌کردهٔ این کشور به موجودی خودش بود؛ به فرهنگ خودی، به رسوم و آداب خودی، به دانش خودی، به استعداد شکوفا و درخشانی که در نسل ایرانی وجود داشت.»^{^[3]}

بنابراین، می‌توان در نحوه روبه‌رو شدن با فناوری‌های نوین ارتباطی این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که اگر جامعه‌ای خود را ازنظر علمی به حدی از پیشرفت و ترقی برساند که دیگر وابستگی شدید علمی به بیگانگان نداشته باشد و بتواند همه محصولات موردنیاز داخل به‌ویژه، محصولات فرهنگی را با کیفیت بالایی تولید کند؛ اولاً: دیگر با چشم و گوش بسته و به خاطر نیاز مبرم، اقدام به پذیرش بی‌چون‌وچرای کالاهای فرهنگی غرب نمی‌کند. ثانیاً: فرهنگ خود را تحت‌الشعاع کالاهای غیربومی قرار نمی‌دهد. ثالثاً: می‌تواند با صدور کالاهای فرهنگی تولیدشده بر اساس معیارهای دینی و اخلاقی، بر کشورهای دیگر ازنظر فرهنگی تأثیرگذار باشد.

[1]. بیانات در دیدار با انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان سراسر کشور، ص 18. (19/ 02/ 1386)

[2]. بیانات در دیدار دانشجویان در ماه مبارک رمضان، ص 181. (10/ 08/ 1383)

[3]. بیانات در مراسم فارغ‌التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ص 97. (12/ 06/ 1377)

رعایت خطوط قرمز در برخورد با فناوری‌ها

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه
۱۵۷۶

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ← رعایت خطوط قرمز در برخورد با فناوری‌ها

نگاه درست به مسائل کلی و قوانین اجرایی نظام‌های سیاسی جهان این نکته را به ما می‌آموزد که همه کشورها دارای یک خطوط قرمزی هستند که برای حفظ یک سلسله از مسائل داخلی و اجتماعی جامعه خود به آن‌ها پایبندند.

یکی دیگر از مبانی مقام معظم رهبری در مواجهه با فناوری‌های نوین ارتباطی این است که در محصولات فرهنگی وارداتی باید تخطی نکردن از خط قرمزهای دینی و انقلابی رعایت شود.

اگر بخواهیم مهم‌ترین این خط قرمزها نام ببریم، می‌توان به: قانون‌گرایی، مردم‌محوری، حفظ استقلال، حفظ جمهوریت، حفظ انقلاب، حفظ اصل نظام، دشمن‌ستیزی، حفظ ولایت‌فقیه، حفظ نیروهای کارآمد جوان و... اشاره کرد.

«همه مطبوعات باید توجّه داشته باشند که خطّ قرمزی وجود دارد و از این خطّ قرمز، هیچ‌کس نباید عبور کند. نه این‌که ما اجازه نمی‌دهیم؛ در هیچ جای دنیا اجازه نمی‌دهند. در به‌اصطلاح، دمکراتیک‌ترین کشورها هم اجازه نمی‌دهند.»[1]
«اما دو نکته مسلم است: نکته اول این‌که، تکیه اصلی ما به نیروهای خودی است. شما باید همت کنید؛ شما باید بسازید؛ شما باید مهارت به دست بیاورید؛ همچنان که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گام‌های بسیار بلندی در این راه برداشتید. کسانی که اطلاعات و اخبار را دارند، می‌دانند که امروز، آشنایی، مهارت و تسلط جوانان ما در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بر تجهیزات پیچیده و مدرن، ده‌ها برابر بیش از قبل از انقلاب است. امروز ما روی پای خودمان هستیم. نکته دوم این‌که، محصول این‌همه دستاورد، برای حفاظت از انقلاب است؛ حفاظت از این گوهر گران‌بهایی که ملت ما با خون خود آن را به دست آورده است. حفاظت از استقلال، آزادی ملی، سرسپرده نبودن و دنباله‌رو قدرت‌های بزرگ نبودن. این، همان نکته‌ای است که قدرت‌های بزرگ را از ملت ایران خشمگین می‌کند.»^{^[2]}
«در راه حفظ نظام مقدّس جمهوری اسلامی و برای اقامه این بنای رفیع و مستحکم که امید آینده امّت اسلامی است و امروز هم مایه امید امّت اسلامی است، باید مبارزه و مجاهدت کرد، باید سختی‌ها را تحمّل نمود.»[3]
«امام در ساخت و مهندسی نظام جمهوری اسلامی، همه عناصر و اجزایی را که می‌توانست این نظام را استوار و ماندگار کند، مورد ملاحظه قرار داد و با مهارتِ تمام این عناصر اصلی را در درون این بنای شامخ و مستحکم کار گذاشت. این عناصر اصلی عبارت است از اسلام، مردم، قانون‌گرایی و دشمن‌ستیزی.»[4]

بنابراین، رعایت خط قرمزها در مواجهه با فناوری و رسانه‌های ارتباطی نوین از مبانی مهمی است که باعث محفوظ ماندن از خطراتی می‌شود که ممکن است شخص، گروه یا فرهنگ عمومی جامعه را تهدید کند؛ خط قرمزهایی که با گذشتن از آن‌ها ممکن است ضرری متوجه جامعه شود که دیگر نتوان آن ضرر را با هیچ‌چیزی جبران کرد. از این رو فناوری‌ها و رسانه‌ها نباید خطوط قرمز را رد کنند.

[1]. بیانات در دیدار مدیران و مسئولان مطبوعات کشور، ص 33. (13/02/1375)

[2]. بیانات در جمع پرسنل «پایگاه هوایی شهید بابایی» اصفهان، ص 106. (18/ 07/ 1371)

[3]. بیانات در دیدار اعضای شورای نگهبان، ص 213. (24/10/1382)

[4]. بیانات در اجتماع زائران مرقد مطهر امام خمینی (رحمه الله)، ص 51. (14/03/1380)

پذیرش رسانه خودی و مخالفت با رسانه غیرخودی

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه
۱۵۰۸

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ←پذیرش رسانه خودی و مخالفت با رسانه غیرخودی

ازآنجایی‌که رسانه‌ها ارتباط تنگاتنگی با زندگی روزمره افراد جامعه داشته و به سبب همین ارتباط نزدیک، تأثیرگذاری مهمی ـ چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی ـ بر فرهنگ، اقتصاد، سیاست، اخلاق عمومی و در یک جمله، سبک زندگی جامعه خواهند داشت، اعمال وسواس در برخورد با رسانه امری طبیعی و ضروری به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر، به دلیل تفاوت ماهوی نظام سلطه و نظام مقدس جمهوری اسلامی، رسانه‌های نظام سلطه و وابستگان رسانه‌ای آن، در تلاشند تا سبک زندگی مردم کشور را مطابق میل خود تغییر دهند.

«این‌ها (آمریکایی‌ها) توانسته‌اند با کمک ابزارهای پیشرفته تبلیغاتی و ارتباطاتی ـ با همین تلویزیون، با همین هنر، با همین هالیوود، با همین بازی‌های اینترنتی و رایانه‌ای، با همین ارتباطات سریع در دنیا ـ سر بشریت را کلاه بگذارند. ادعای تمدن می‌کنند اما، تمدن ندارند؛ واقعاً وحشی محض هستند.»[1]

این خصیصه خطرناک رسانه‌های غیرخودی زمانی خطرناک‌تر می‌شود که بدانیم جاده رسانه‌ای رسانه‌های غیر خودی، برخلاف نظر بسیاری، جاده‌ای دو طرفه نیست؛ بلکه یک طرفه است.

«امروز جاده رسانه‌ای و ارتباطات، یک جاده دوجانبه و چندجانبه نیست؛ یک جاده یک‌طرفه است؛ یعنی باید گفت آنچه را که صاحبان قدرت رسانه‌ای و امپراتوری رسانه‌ای می‌پسندند، با استفاده از علم و فناوری پیشرفته، به زوایای دنیا منتشر و منعکس می‌کنند.»[2]

از این رو، پذیرش رسانه خودی و مخالفت با رسانه‌های غیر خودی واضح و بدیهی است. مقام معظم رهبری بارها مخالفت خود را با رسانه‌های غیرخودی ابراز کرده‌اند.

«عوامل استکبار، امروز فیلم بد درست می‌کنند، نوار بد درست می‌کنند، حرفهای بد درست می‌کنند، شعر بد می‌گویند، داستان بد می‌نویسند و این همه را، در داخل کشور، بین نوجوانان، جوانان و مردم عادّی پخش و منتشر می‌کنند و یا از طریق ماهواره، رواج می‌دهند. این مورد اخیر - ماهواره - واقعاً گنداب فسادی است که تیرهای زهرآگین خود را به سمت ملتها و کشورها هدفگیری می‌کند. بحمداللَّه سال گذشته، مجلس شورای اسلامی، با حسن فهم قضیه، ماهواره را ممنوع کرد.»[3]

همچنین ایشان علاوه بر ابراز مخالفت، رسانه‌های خودی را به مقابله با این جریان رسانه‌ای فرا می‌خوانند. برخی از بیانات معظم له در این زمینه بدین شرح است:

«صداوسیما، باید استقلال فکری و عملی ملت ایران، نظام جمهوری اسلامی و اصل «نه شرقی و نه غربی» را با ارائه فرهنگ و اندیشه و هنر خودی و اصیل و غنی، ترویج و تحکیم کند و در برابر فرهنگ و هنر و اندیشه تحمیلی و بیگانه، حالت تهاجمی داشته باشد و باید با انتخاب بهترین شیوه‌ها و بلیغ‌ترین زبان‌ها، غبار غربت و انزوا را از چهره مفاهیم عمیق اسلام و حقایق درخشانِ قرآن بسترد و ارمغانی را که ملت‌های مسلمان در سراسر جهان، از نظام جمهوری اسلامی انتظار می‌برند؛ در دسترس آنان قرار دهد.»[4]
«صداوسیما قرارگاه مقدم و فعال مقابله با جنگ نرم است و مدیران و کارکنان رسانه ملی، سرداران و سربازان این جنگ نرم هستند.»[5]
«ما یک مأموریتِ محوری برای رسانه ملی قائل هستیم، که الزاماتی دارد و این مأموریت ملی اهداف کلانی را هم با خودش همراه دارد. به نظر ما آن مأموریتِ محوری عبارت است از مدیریت و هدایت فکر، فرهنگ، روحیه، اخلاقِ رفتاری جامعه، جهت‌دهی به فکر و فرهنگ عمومی، آسیب زدایی از فکر و فرهنگ و اخلاق جامعه، تشویق به پیشرفت ـ یعنی روحیه دادن ـ و زدودن احساس عقب‌ماندگی.»[6]

با دقت در سخنان مقام معظم رهبری این نکته قابل استنباط است که رسانه‌های غیرخودی به دودسته تقسیم می‌شوند: یکی، رسانه غیرخودی خارجی و دیگری، رسانه غیرخودی داخلی. درواقع، می‌توان رسانه غیرخودی داخلی را سنگر و پایگاه رسانه غیرخودی خارجی به شمار آورد.

«بدانید این توطئه که شما بخواهید به‌وسیله رادیوهایتان در ایران اسلامی، همان برنامه‌هایی را که در اروپای شرقی و در بعضی از کشورهای دیگر به وجود آوردید، به وجود بیاورید، این نشدنی است؛ این خیال خامی است... بعضی از این مطبوعاتی که امروز [در داخل] هستند، پایگاه‌های دشمن‌اند؛ همان کاری را می‌کنند که رادیو و تلویزیون‌های بی.بی.سی و امریکا و رژیم صهیونیستی می‌خواهند بکنند.»[7]

بنابراین، تشخیص رسانه‌های خودی از غیرخودی و جلوگیری از فعالیت رسانه‌های غیرخودی امری لازم و ضروری است.

«برادران عزیز، خواهران عزیز! در مسئلهٔ فرهنگ، بنده احساس یک ولنگاری می‌کنم؛ در دستگاه‌های فرهنگی -اعم از دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی- یک نوع ولنگاری و بی‌اهتمامی در امر فرهنگ وجود دارد؛ چه در تولیدِ کالایِ فرهنگیِ مفید که کوتاهی می‌کنیم، چه در جلوگیری از تولید کالای فرهنگی مضر که کوتاهی می‌کنیم. اهمّیّت کالای فرهنگی از کالای مصرفی جسمانی کمتر نیست، بیشتر است. فرض کنید مرتّب تکرار بکنند که مثلاً فلان‌جور پفک مضر است، نخورید؛ حالا مگر ضررش چقدر است، چه‌جور ضرری است، چه میزان ضرر دارد، برای چند درصد از مردم ضرر دارد؟ این را دائماً میگویند، امّا ضرر فلان‌جور فیلم یا فلان‌جور کتاب یا فلان‌جور بازی رایانه‌ای یا امثال اینها را کسی جرئت نمی‌کند بگوید که نبادا متّهم بشوند به اینکه جلوی آزادی اطّلاعات و جریان آزاد اطّلاعات را گرفته‌اند. آن‌هایی که اساس این حرفها هستند، خودشان بیشتر از ما در این مسائل سخت‌گیری می‌کنند؛ این را باور کنید. حالا آزادترین مناطق دنیا از لحاظ اطّلاعات، مثلاً فرض کنید دولتهای غربی‌اند، ازجمله آمریکا؛ از خبرهای دقیق و روشنی که از آمریکا می‌رسد در کنترل اطّلاعات افراد و انگشت گذاشتن روی آن چیزهایی که دستگاه روی آنها حسّاس است، انسان واقعاً تعجّب می‌کند؛ ما یک‌دهم آنها کنترل اطّلاعاتی نداریم و نمی‌کنیم. بمجرّد اینکه [در اینجا] یک فیلمی را ممنوع کردند یا فرض کنید که یک جریان رایانه‌ای را مثلاً محدود کردند یا ممنوع کردند، فوراً آنها سروصدا بلند می‌کنند، ما هم باورمان می‌آید؛ ما هم باور می‌کنیم که واقعاً کار خطایی کرده‌ایم. نه آقا، باید مراقبت کرد! وظیفهٔ ما تولید کالای فرهنگی مفید و جلوگیری از کالای فرهنگیِ مضر است. بنده در این زمینه احساس یک ولنگاری‌ای می‌کنم؛ باید این را شماها در نظر داشته باشید و اهمّیّت بدهید.»[8]

با توجه به بیانات مقام معظم رهبری درباره رسانه‌های خودی و غیرخودی، می‌توان گفت که برخی از ویژگی‌های رسانه‌های غیرخودی عبارت‌اند از:

اجرای برنامه‌های هم‌سو با مبانی و خواسته‌های آمریکا و استکبار جهانی؛
پایگاه رسانه‌های غربی بودن در تحقق اهداف برنامه‌ریزی‌شده آنان؛
دارای سیاست فریب جوامع در لباس تمدن با تولید کالاها و ابزارهای تبلیغاتی و ارتباطاتی از قبیل بازی‌های رایانه‌ای و...؛
یک‌طرفه بودن جاده رسانه‌ای و ارتباطاتی جهت القای هر آنچه خودشان می‌پسندند و خلع کردن مخاطب از بروز هرگونه واکنشی در مقابل این القائات.

همچنین رسانه‌های خودی در مواجهه با این رسانه‌ها موظفند این موارد را رعایت کنند:

استقلال فکری و عملی داشتن رسانه‌های خودی با تکیه بر قاعده «نه شرقی و نه غربی؛ جمهوری اسلامی»؛
ترویج فرهنگ اصیل و غنی خود و مقابله با فرهنگ‌های بی‌ریشه و تحمیلی بیگانه؛
زدودن غبار غربت و انزوا از چهره مفاهیم عمیق و حقایق درخشان اسلام و انقلاب با بهترین شیوه‌ها و بلیغ‌ترین زبان‌ها؛
مدیریت و هدایت فکر، فرهنگ، روحیه، اخلاقِ رفتاری جامعه، جهت‌دهی به فکر و فرهنگ عمومی، آسیب زدایی از فکر و فرهنگ و اخلاق جامعه، تشویق به پیشرفت و زدودن احساس عقب‌ماندگی؛
خود را قرارگاه خط مقدم مقابله با جنگ نرم بدانند؛
قرار گرفتن مدیران و کارمندان رسانه‌های خودی جزء سرداران و سربازان جنگ نرم؛

[1]. بیانات در دیدار علما و روحانیون استان همدان، ص 74. (15/ 04/ 1383)

[2]. بیانات در دیدار مدیران و برنامه‌سازان رسانه‌ای کشورهای مختلف، ص 40. (26/ 02/ 1385)

[3]. بیانات در دیدار روحانیون و مبلغان اسلامی، 1375.2.26.

[4]. حسینی خامنه‌ای، علی، مکتوبات (مجموع بیانات، خطبه‌ها و مصاحبه‌ها)[نرم‌افزار]، 24 جلدی، حکم انتصاب آقای محمد هاشمی به سمت ریاست سازمان صدا و سیما، ص 87. (02/06/1368)

[5]. بیانات، دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما با رهبر انقلاب. (20/07/1394)

[6]. بیانات در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما، ص 42. (11/09/1383)

[7]. بیانات در دیدار جوانان در مصلای بزرگ تهران، ص 24. (18/10/ 1377)

[8]. بیانات در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، 1395.3.16.

بدبینی نسبت به رسانه‌های دشمن

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه
۱۵۶۱

مسیر مطلب در پایگاه مرشدخان : مبانی امامین انقلاب درباره رسانه ← مبانی و راهبرد های مقام معظم رهبری مد ظله العالی ←بدبینی نسبت به رسانه‌های دشمن

با توجه به اینکه، رسانه‌های تبلیغ‌کننده فرهنگ بیگانه به‌طور مستقیم به‌وسیله دشمنان و با بودجه آنان اداره می‌شوند، عقل سلیم حکم می‌کند که انسان به هر چیزی که به دشمن مربوط می‌شود بااحتیاط، وسواس، هوشیاری و سوءظن مواجه شود تا تیر زهرآلود دشمن در ناحیه فرهنگ و اصالت به او اصابت نکند.

یکی دیگر از مبانی مقام معظم رهبری درباره مواجهه با فناوری‌های نوین ارتباطی،‌ بدبین بودن به رسانه‌هایی است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در حال سم‌پاشی فرهنگی، اعتقادی و اخلاقی در جامعه هستند.

«سوءظن به جریان رسانه‌ای دشمن؛ یکی از چیزهایی که خیلی لازم است، سوءظن به جریان رسانه‌ای دشمن است. امروز یکی از بخش‌های پُرخرج دشمنان ما عبارت است از بخش رسانه؛ خیلی پُرخرج است برایشان؛ یعنی هزینه می‌کنند، پول می‌گذارند، آدم‌های متخصّص می‌آورند؛ خیلی خرج دارد برایشان؛ علیه چه کسی؟ علیه جمهوری اسلامی. خب، اصلاً همت این جریان رسانه‌ای این است که بر روی یک نقاطی تکیه کند که جمهوری اسلامی را می‌تواند زمین‌گیر کند؛ مثلاً ایجاد یأس، ایجاد نقاط منفی، نقاط منفی را درشت کردن، نقاط مثبت را بکلّی حذف کردن.»[1]
«وقتی ما می‌گوییم دشمن داریم، می‌گویند:"آقا، شما دچار توهّمید؛ توهّم توطئه." خود این مطرح کردن توهّم توطئه، به نظر ما یک توطئه است؛ برای این‌که حسّاسیّت‌ها را کم کنند [می‌گویند]:"آقا، دشمن چیست، کدام دشمنی؟" واضح‌ترین چیزها را انکار می‌کنند.»[2]
«عده‌ای تا کلمه دشمن تکرار می‌شود، ناراحت می‌شوند اما این تکرار و هشدار، هم"چون تکرار کلمه شیطان در قرآن مجید، با هدف ایجاد هوشیاری دائم انجام می‌شود و درواقع، "شناخت توطئه" است نه"توهم توطئه."»[3]

ازاینجا، معلوم می‌شود که وظیفه افراد جامعه و مسئولان فرهنگی در برخورد با رسانه‌های دشمن عبارت‌اند از:

بی‌اعتمادی نسبت به برنامه‌های تولیدی و خوش‌بین نبودن به آن‌ها؛
خنثی کردن برنامه‌های تبلیغی آن‌ها درزمینهٔ تخریب انقلاب و ناکارآمد جلوه دادن نظام جمهوری اسلامی؛
جدی گرفتن وجود دشمن و غافل نشدن از او؛
شناخت توطئه دشمن؛
اهتمام مبارزه با دشمن همانند ضرورت مقابله با شیطان.

[1]. بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان. (12/04/95)

[2].بیانات در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه الله). (14/03/95)

[3]. بیانات در دیدار نخبگان علمی. (28/07/95)

خلاصه مطالب مبانی مقام معظم رهبری در پایگاه مرشدخان

امیرحسین احمدنیا ، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه
۱۲۶۵

از منظر مقام معظم رهبری، امروز جاده رسانه‌ای و ارتباطات، یک جاده دوجانبه و چندجانبه نیست؛ یک جاده یک‌طرفه است؛ یعنی باید گفت آنچه را که صاحبان قدرت رسانه‌ای و امپراتوری رسانه‌ای می‌پسندند، با استفاده از علم و فناوری پیشرفته، به زوایای دنیا منتشر و منعکس می‌کنند.

رسانه‌ها در تولید برنامه‌های خود، ملزم به رعایت خطوط قرمز اسلام و انقلاب اسلامی هستند.
در مبارزه با جنگ رسانه‌ای دشمن و مسائل پیرامون آن، مسئولان در خط مقدم جبهه فرهنگی هستند و نباید بار سنگین این مبارزه را بر دوش مردم گذاشته و از وظایف خود شانه خالی کنند.
درصورتی‌که کار علمی صورت نپذیرد، کشور محتاج به فناوری غیربومی می‌شود. فناوری غیربومی با خود فرهنگ غیربومی به همراه خواهد آورد. بنابراین تولید فناوری بومی یک ضرورت انکارناپذیر است. در این زمینه باید اتکای کشور به فناوری‌های بومی باشد.
نباید به بهانه جذب مخالفان، در تولید برنامه‌های گوناگون و کارهای رسانه‌ای، از اصول اساسی اسلامی و انقلابی کوتاه آمد.
واردات فناوری بدون قید و شرط ممنوع است. فناوری باید مطابق با مبانی دینی و اسلامی وارد و ترویج شود.
بدبینی به رسانه دشمن، از اصول اولیه مواجهه با رسانه‌ها است.
فناوری‌های نوین ارتباطی زمانی برای کشور مفید هستند که تحت سلطه دشمن مدیریت نشوند و سلب سلطه دشمن، یکی از اولویت‌های مهم کشور است.
حکومت در مسئله فرهنگ، دو تکلیف مهم دارد؛ تولید کالای فرهنگی مفید و جلوگیری از کالای فرهنگی مضر.