آسیب های امنیتی فضای مجازی

آسیب‌های اجتماعی ـ امنیتی به آسیب‌هایی گفته می‌شود که حوزه‌های امنیت جانی، امنیت اخلاقی، امنیت عِرض و آبرو، امنیت شغلی و اقتصادی، امنیت رسانه‌های ارتباطی، اقتدار ملی و... را با تبلیغات گسترده و تدوین برنامه‌های منظم و کاربردی از سوی دشمنان، هدف قرار داده و درصدد ناامن کردن این حوزه‌ها هستند.

«آسیب‌شناسی امنیتی یک شاخه علمی جدید و بین‌رشته‌ای است که به مطالعه و بررسی عوامل ناامنی، تهدیدها، آسیب‌ها و بی‌نظمی‌های موجود در سازه‌های امنیتی می‌پردازد و راه‌کارهایی را برای مقابله با کانون‌های ناامنی و افزایش ضریب امنیتی ارائه می‌کند.»[1]

درزمینهٔ آسیب‌های اجتماعی ـ امنیتی فضای مجازی هم موارد زیادی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1- خروج گسترده اطلاعات

ارزش شرکت‌های مختلف قرن 21 را با میزان اطلاعاتی که آنان از کاربران در اختیار دارند می‌سنجند. امروزه ارزشمندترین شرکت‌ها، حتی ارزشمندتر از شرکت‌های نفتی، شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند.

خروج گسترده اطلاعات کاربران ایرانی از کشور از بدیهی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی فعلی است. تمامی زیرساخت‌های سخت و نرم به همراه غالب نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای کاربردی در کشورمان متعلق به دشمنان این مرزوبوم است. اطلاعات کاربران ایرانی همچون گنجینه‌ای ارزشمند، توسط مراکز ذخیره‌سازی اطلاعات، خصوصاً سازمان پنج چشم، گردآوری و دسته‌بندی می‌شود.

متأسفانه به دلیل اهمال نهادهای نظارتی کشور و هشدارهای دیرهنگام سازمان پدافند غیرعامل، مقداری از اطلاعات دارای طبقه‌بندی امنیتی نیز از کشور به سرقت رفته است. این موضوع به اشراف اطلاعاتی دشمن در مواجهه با کشورمان کمک شایانی می‌کند.

2- کمک به ذائقه شناسی عموم مردم ایران

یکی از مهم‌ترین استفاده‌هایی که دشمنان کشور از اطلاعات جمع‌آوری‌شده خواهد کرد، استفاده از داده‌کاوی (دیتا ماینینگ) اطلاعات برای ذائقه سنجی مخاطبان است. با توجه به دسترسی نامحدود نرم‌افزار و سخت‌افزارها به اطلاعات کاربرانشان، مالکان آن، اطلاعات ذی‌قیمتی از علایق، ذائقه، گرایش، نقاط ضعف، نقاط قوت، حساسیت‌ها و ... کاربران خود دارند. اینان با استفاده از فناوری داده‌کاوی می‌توانند اطلاعات را بر اساس سن، جنس، تحصیلات، جغرافیا، قومیت، گرایش‌های سیاسی و ... طبقه‌بندی کرده استفاده‌های گوناگونی برای مقاصد سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و علمی از آن داشته باشند.

همچنین شناخت دقیق از مخاطبان، دست مالکان را برای ذائقه سازی در کاربران فضای مجازی باز می‌گذارد. امروزه شرکت‌هایی مانند فیس‌بوک، گوگل، مایکروسافت، تلگرام و ... به‌خوبی می‌دانند برای تغییر در اندیشه، احساس و رفتار کاربرانشان از چه روش‌ها و راهبردهایی و در چه زمان و مکانی باید استفاده کنند.

3- تسهیل امکان رصد و زیر نظر داشتن مسئولان، نخبگان و مؤثرین نظام

باوجود روشن بودن سرقت اطلاعت کاربران توسط شرکت‌های فناوری اطلاعات، بدیهی است که مسئولان و نخبگان کشور، باید حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع داشته باشند. مع الاسف، قریب به اتفاق مسئولان کشور، بدون توجه به مسائل امنیتی و هشدارهای سازمان پدافند غیرعامل، همانند افراد معمولی از جدیدترین تلفن‌های هوشمند (خصوصاً اپل و سامسونگ) استفاده می‌کنند. درحالی‌که سیستم‌عامل می‌تواند در هرلحظه بدون اطلاع کاربر با استفاده از سخت‌افزارهای موجود در تلفن همراه مانند دوربین، میکروفن، جی.پی.اس و سایر امکانات نرم‌افزاری، از وی عکس و فیلم گرفته، صدایش را ضبط کنند، به‌تمامی اطلاعات موجود در تلفن همراه وی دسترس داشته باشند و محل ترددش را رصد کنند، می‌توان جدیدترین دستگاه‌های ارتباطی را در دست مسئولان کشور، مشاهده کرد. این مسئله خصوصاً زمانی تعجب‌آور می‌شود که بدانیم حتی رایزنان سیاسی و مسئولان ارشد انرژی هسته‌ای کشور، دریکی از جاسوسی‌ترین شبکه‌های اجتماعی جهان به نام وایبر عضو بوده و اطلاعات حساس کشور را در این نرم‌افزار برای یکدیگر ارسال می‌کنند.[2] لازم به ذکر است وایبر متعلق به تلمون مارکو، افسر اطلاعاتی رژیم صهیونیستی است.

درهرصورت با دسترسی وسیع ابزارهای ارتباطی به اطلاعات مسئولان، نخبگان و مؤثرین نظام، حداقل در سه محور، دست دشمن برای اقدامات مقتضی بسیار باز خواهد بود:

• خنثی‌سازی نخبگان و مؤثرین؛
• ایجاد زمینه برای باج‌گیری از مسئولان؛
• برنامه‌ریزی برای ترور آنان.

4- تبلیغ نبود اقتدار در کشور

یکی از آسیب‌های رایج فضای مجازی متعلق به دشمنان، تبلیغات وسیع جبهه ضدانقلاب مبنی بر نبود اقتدار در کشور است. به‌عنوان نمونه با تأسیس کانال‌هایی که حاوی کلیپ و تصاویر اراذل‌واوباش است تلاش می‌کنند ضمن ایجاد ترس و دلهره در عموم مردم و القای ناامنی در سراسر کشور، اقتدار نیروهای امنیتی و پلیس را زیر سؤال ببرند.

5- ایجاد اختلافات ملی و مذهبی و کاهش اقتدار امنیتی

به‌طورقطع و یقین می‌توان گفت که کمترین آسیب استفاده آزاد و بی‌قیدوشرط از فضای مجازی در حوزه امنیت، القای مکرر ناامنی‌های اجتماعی در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه، خانواده و اقتدار ملی است که همین امر به‌تنهایی برای تخریب فضای ذهنی کاربر و آماده ساختن او به‌عنوان سربازی مطیع برای دشمن، کفایت می‌کند.

همچنین با توجه به امکان جریان سازی توسط مدیران نرم‌افزار، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی، کشورهای مختلف دچار بحران‌های امنیتی عدیده‌ای، خصوصاً در مسئله قومیت‌ها گشته‌اند. در کشور ما نیز شبکه اجتماعی اینستاگرام و تلگرام، مهم‌ترین عامل ایجاد اختلاف ملی-مذهبی، خصوصاً در استان‌های مرزی کشور و کاهش اقتدار امنیتی هستند.

6- کمک به رشد و یارگیری گروهک‌ها و سازمان‌های تروریستی

یکی از ساده‌ترین بسترهای عضوگیری گروهک‌ها و سازمان‌های تروریستی، فضای مجازی است. با توجه به نتایج حاصل از داده‌کاوی، مدیران فضای مجازی می‌توانند مستعدترین افراد در کشورهای مختلف را برای جذب به سازمان‌های تروریستی گزینش کنند.

همچنین توسط اشاعه شبهات و شایعات می‌توانند تفکرات تروریستی را در مناطق موردنظر خود را برای تقویت گروهک‌های تروریستی فراگیر کنند. در حقیقت نظام سلطه با مهندسی افکار عمومی، زمینه را برای جذب حداکثری به این گروهک‌ها مساعد می‌سازند.

نمونه بارز این آسیب را می‌توان در حادثه تروریستی مجلس شورای اسلامی و رژه نیروهای مسلح در اهواز (شهریور 97)، مشاهده کرد. تمامی مراحل عملیات تروریستی در دو مورد فوق‌الذکر، از جذب و سازمان‌دهی تا هماهنگی و اجرای عملیات توسط پیام‌رسان تلگرام انجام شده بود.[3]

7- ایجاد زمینه برای براندازی نرم

شاید بتوان مدعی شد یکی از جدی‌ترین آسیب‌های فضای مجازی، امکان براندازی نرم توسط مالکان فضای مجازی در کشورهای گوناگون است. طی سالیان گذشته تمامی کودتا و انقلاب‌های صورت گرفته در کشورهای گوناگون، متأثر از فضای مجازی، خصوصاً شبکه‌های اجتماعی توییتر، فیس‌بوک و یوتیوب بوده است. انقلاب‌های رنگی در کشورهای مختلف مانند گرجستان، اکراین و پیدایش بیداری اسلامی و به محاق رفتن آن، همگی تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی متعلق به صهیونیزم بین‌الملل بوده است.

در کشورمان ایران نیز فتنه 88 در بستر دو شبکه فیس‌بوک و توییتر و اغتشاشات دی‌ماه 96 نیز در بستر تلگرام آغاز و ادامه یافت. در کشور میانمار نیز بستر اختلاف مسلمانان و بودائیان فیس‌بوک بوده است. همچنین برخی کارشناسان یکی از دلایل اصلی به سرانجام نرسیدن انقلاب بحرین را انتخاب توییتر به‌عنوان مرکز ثقل اعتراضات عنوان می‌کنند؛ چه اینکه رژیم آل خلیفه با همکاری توییتر، محل اسکان انقلابیون را پیدا کرده و آنان را ترور و یا دستگیر می‌کند.

مهم‌ترین دلیل تهدید بودن سرویس‌های صهیونیزم بین‌الملل برای ملت‌های گوناگون، امکانات نامحدود مدیران سرویس‌های یادشده از قبیل دسترسی ویژه به اطلاعات کاربران، جریانشناسی، جریانسازی و یا ممانعت از ایجاد یک جریان اجتماعی است. با توجه به مطالب بیان‌شده در دروس 3، 4 و 5 این درس‌نامه، مشخص می‌شود تفاوتی زیاد بین مدیران فضای مجازی و کاربران آن از جهات گوناگون، خصوصاً میزان اثرگذاری و جریانسازی وجود دارد که کفه ترازو را به نفع مدیران بسیار سنگین می‌کند.

---

[1]. ر.ک: هزارجریبی، جعفر، ـ بلندیان، غلامحسین، «درآمدی بر مفهوم‌شناسی آسیب امنیتی»، مجله: مطالعات دفاعی استراتژیک، پاییز 1385 ش، شماره 27، صفحه 35.

[2]. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/12/26/689518

[3]. https://www.yjc.ir/fa/news/6679242/